Tarım ve hayvancılığın merkezi: TİGEM

İşletme, 1937 yılında, Zirai Kombinalara bağlı Şanlıurfa Grup Amirliği olarak kurulmuş, 1950 yılında Devlet Üretme Çiftliği olarak yapılandırılmış, 1984 yılından itibaren ise TİGEM bünyesinde faaliyetlerini sürdürüyor.

Şanlıurfa'nın Ceylanpınar ilçesinde yer alan ve Suriye ile 64 kilometre sınırı bulunan İşletme, bitkisel üretim ve hayvancılık alanlarında faaliyet yapıyor. İşletmede 2020 tarihi itibariyle 180 memur, 756 işçi ve bin 915 taşeron eleman olmak üzere toplam 2 bin 851 kişi istihdam ediliyor.

Altınova, Anadolu, Boztepe, Ceylanpınar, Çukurova, Dalaman, Gökhöyük, Gözlü, Karacabey, Kazımkarabekir, Koçaş, Onuklar, Malya, Polatlı, Sultansuyu, Türkgeldi ve Ulaş Tarım İşletmesi Müdürlükleri olmak üzere TİGEM'e bağlı 17 işletme faaliyet yürütüyor.

Bitkisel üretim faaliyetleri

Dünyanın sayılı tarım işletmeleri arasında gösterilen ve alanında Türkiye'nin en büyüğü olan Ceylanpınar Tarım İşletmesinde, hayvancılık faaliyetlerinin yanı sıra arpa, buğday, mercimek, mısır, ayçiçeği, fıstık gibi ürünler  de yetiştiriliyor.

İnsanlık tarihindeki en önemli gıda maddesi olarak kabul edilen buğday ve arpanın stratejik önemi gittikçe artıyor. Türkiye'de 1937 yılında kurulan TİGEM'de hem bitkisel hem de hayvansal üretim yapılıyor.

İşletmede bitkisel üretimde daha çok hububat tohumculuğu üzerine üretim yapılıyor. Toplam 1 milyon 636 bin dekar arazi varlığı olan işletmede en fazla hububat ekimi yapılıyor.

Ayrıca 47 bin dönümde kırmızı mercimek, 14 bin dönümde adi fiğ ve diğerlerinde de hayvanlar için kaba yem üretiliyor.

8'i ekmeklik, 5'i de makarnalık olmak üzere toplam 13 çeşit buğday üretiliyor. Bu buğdayların yüzde 90'ı tohum olarak üretilip çiftçilere, ihtiyaç olduğu zaman da yurt dışına ihraç ediliyor.

Tohum üretimi

TİGEM'de sertifikalı tohum üretimi amacıyla; her yıl yaklaşık olarak 1 milyon dekar alanda buğday, arpa, mercimek, fiğ üretimleri ve ayçiçeği ile hayvancılığın ihtiyacı olan kaba yem üretimleri yapılıyor.

Sertifikalı hububat, yem bitkileri ve mercimek tohumluklarının üretimi ve dağıtımının yapıldığı, arazi büyüklüğü, toprak yapısı ve ekolojisi itibariyle çok önemli bir bitkisel üretim potansiyeline sahip olan Ceylanpınar İşletmesinde bitkisel üretimde verimliliği, ürün çeşidini, kalitesini artırmak amacıyla sulu tarım yapılan alanların artırılması amacıyla 2009 yılında başlayan ve yaklaşık 2 yılık çalışmanın ardından Ceylanpınar Sulama Projesi tamamlanıp faaliyete girdi.

Sulama projesi ile işletme 2009 yılı öncesi 109 bin dekar olan sulu tarım arazisine sahipken 2015 yılında sulanan alanları 612 bin dekara çıkardı.

Yerli sebze tohumu

TİGEM-Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğünün, Yerli Sebze Tohumu Projesi kapsamında geliştirilen yüzde 100 yerli sebze tohumları var.

Söz konusu proje TİGEM’e bağlı Antalya/Boztepe İşletmesinde yürütülmekte olup; domates, salatalık, biber, patlıcan ve kavun tohumları üretilmektedir. Ürünler, gübrelemeden iklimlendirilme aşamasına kadar tam otomasyona sahip seralarda çoğaltılıyor.

Üretimi yapılan sebze tohum çeşitleri, piyasada satışa sunuluyor. TİGEM işletmelerinde daha çok hububat tohumu üretilirken son yıllarda sebze tohumculuğunda da önemli yol kat edildi.

Fıstık

TİGEM'de 31 bin 989 dekarlık alanda yetiştirilen 292 bin ağaçta yetiştirilen fıstık ülke ekonomisine her yıl büyük katkı sağlarken hasat döneminde böyle halkına geçici de olsa istihdam sağlıyor.

Ülkenin ekonomisine büyük katkı sağlayan işletmede 2019 yılında 2 bin 940 ton yaş fıstık toplanırken geçen yıl 4 bin 800 ton yaş fıstık hasadı yapıldı.

Yüzlerce işçiyle hasadı yapılan fıstık, her yıl TİGEM tarafından yapılan ihale ile satışa sunuluyor.

Hayvancılık faaliyetleri

Ceylanpınar ilçesinde bulunan ve dünyanın en büyük çiftliği olan TİGEM, hububat ve yerli tohum üretiminin yanı sıra hayvancılık faaliyetlerini de sürdürüyor.

TİGEM'e bağlı faaliyet yürütülen 17 işletmenin 16'sında ülkenin ihtiyacı olan damızlık sığır ve koyun üretimi ile gen kaynaklarının muhafazası amacıyla Asya ceylanı, Kangal ırkı köpek ve Ankara tiftik keçisi yetiştiriciliği yapılıyor.

Ayrıca ülkedeki sığır ıslah çalışmalarına hız kazandırmak amacıyla üstün genetik kapasiteye sahip boğaların dondurulmuş spermaları üretilerek yetiştiricilerin hizmetine sunuluyor.

Sığırcılık

Esmer (Montofon), Jersey, Limousin, Simmental ve Siyah alaca (Holstein) olmak üzere 5 ırk çeşidin yetiştiği TİGEM'de, büyükbaş hayvan yetiştirilmesi ülke ekonomisine büyük katkı sağlıyor.

İşletme, söz konusu damızlıkları bulundukları bölgenin ekolojisine ve o bölgedeki hastalıklara adapte olacak şekilde yetiştiriyor.

TİGEM, büyükbaş faaliyetlerini yetiştiricilerin de isteklerini dikkate alarak, siyah-alaca, esmer, simmental, jersey ve limousin ırkı hayvanlarla sürdürüyor. İşletmede 31 bin 73 sığır bulunurken 2019'dan bu yana da yaklaşık 11 bin buzağı dünyaya geldi.

Koyunculuk

TİGEM, merinos, morkaraman, akkaraman, ivesi, Bafra, Acıpayam, malya, Türktahirova, kıvırcık ve Polatlı ırkları olmak üzere 9 işletmede koyunculuk faaliyetini devam ettiriyor.  İşletme, Türkiye'de koyunculuğunun gelişmesi ve ıslahı ile yerli koyun ırklarına ait gen kaynaklarının korunmasında etkin rol alıyor.

Siyah alaca (holstein) ve simental ırkları ile sığırcılık faaliyeti, ivesi ırkı ile koyunculuk faaliyeti yürütülen Ceylanpınar, Altınova, Anadolu, Çukurova, Dalaman, Gökhöyük, Gözlü, Karacabey, Kazımkarabekir, Malya, Kocaş, Konuklar, Polatlı, Sultansuyu, Türkgeldi ve Ulaş tarım işletmelerinde 40 bini aşkın büyükbaş hayvan ve yaklaşık 230 bin de küçükbaş hayvan yetiştiriliyor.

Süt üretimi

Hayvan varlığı ve sahip olduğu arazi bakımından Türkiye'nin en büyük işletmelerinden biri olan Ceylanpınar Tarım İşletmesinde, 9 bin 500 büyükbaş, 90 bin küçükbaş hayvandan elde edilen süt, ekonomik olmasından dolayı en fazla büyük firmalar tarafından rağbet görüyor.

Sığırcılık, koyunculuk ve keçicilik olmak üzere 3 alanda hayvancılık faaliyet yürütülen işletmede, 9 ayrı bölgede el değmeden tam otomatik makinalarla sağım işlemi yapılan süt, yapılan ihalelerle satışa sunuluyor.

İşletmede günlük olarak küçük ve büyükbaş hayvan sağımlarından yaklaşık 80 ton süt üretimi gerçekleştiriliyor.

Ceylancılık

Bölgenin özelliği haline gelen ve Ceylanpınar'a ismini veren ceylanlar bölgede 1960 yıllarına kadar sürüler halinde dolaşıyordu. Ancak bölgemizde usulsüz avlanma ve ayrıca bazı kişilerce ticari amaçla ceylanların yavrulama döneminde yavruların araziden toplanarak satılması nedeniyle nesli büyük ölçüde azaldı.

Bunun üzerine 1968 yılında bölgede ceylanlar hakkında bilgi toplamak amacıyla ilk resmi çalışmalar yapıldı. 1977 yılında ceylan neslinin gittikçe azalması nedeniyle TİGEM sınırları içerisinde Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Avcılık Genel Müdürlüğünce ceylanlar koruma altına alındı. 1982 yılında ceylan yetiştirme ve üretme çalışmaları 10 baş erkek, 13 baş dişi olmak üzere toplam 23 ceylanla TİGEM'e devredildi.

Çok hızlı kaçabilen hareketli, hassas ve çok iyi koku alabilen bir yapıya sahip olan ceylanlar, herhangi bir tehlike anında bir kaç saniyede 100km/h hıza ulaşabilmekte ve koşabilmektedir. Yaşama süresi 8-12 yıl kadar olan ceylanlar, kaba yem olarak önlerinde sürekli kuru yonca ve ot tüketiyor. Hayvanların özellikle yazın çok fazla miktarda suya ihtiyaçları olduğundan önlerinde sürekli temiz su bulunduruluyor.

Ceylanpınar işletmesinde 501, Ulaş işletmesinde ise 28 olmak üzere toplam 978 ceylan TİGEM tarafından yetiştiriliyor.

Arıcılık

Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın yanı sıra TİGEM'de 4 ayrı işletmede arıcılık faaliyeti de yürütülüyor.

2012 yılında; Merkez işletme Dalaman Tarım İşletmesi Müdürlüğü olmak üzere gezginci arıcılığın yapıldığı Altınova, Gözlü, Polatlı, ve Malya tarım işletmelerinde toplam 2 bin adet koloni ile faaliyet yapılıyor. Hali hazırda 4 işletmede TİGEM’e ait 5 bin 500 adet arı kovanı bulunuyor, bu işletmelerde çiçek ve çam balı üretimi yapılıyor.  

Safkan Arap Atı

Safkan Arap atı, çevik, hareketli, ani manevra kabiliyetine sahip, sağlam kemikli, güçlü mafsallı, çelik gibi tendonları ve sağlam tırnak yapısına sahip, dayanıklı, az yem yiyen, yediği yemi iyi değerlendiren, zeki, sadık, çok güzel görünümlü hafif süvari atıdır. Bu nedenle at ıslahında Arap atı kullanılır.

Türkiye, Arap atını hem ıslah hem de yarış için yetiştiren ülkelerin başında gelmektedir. Günümüzde Safkan Arap atı, dünyanın çeşitli bölgelerinde farklı amaçlar için yetiştirilmektedir. Çoğu ülkede zerafet ve vücut güzelliği nedeniyle yalnızca gösteri atı olarak, bazılarında ise gösteri ve koşu amaçlı Arap atı yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Bugün TİGEM bünyesindeki Karacabey, Sultansuyu ve Anadolu olmak üzere 3 işletmesinde 49'u kısrak, 12'si aygır kan hattı ve toplam bin 281 baş hayvan varlığı ile devam etmektedir. İşletmede yetiştirilen atlar arasından damızlık ihtiyacı dışındaki erkek ve dişi taylar sektörün hizmetine sunuluyor.

Köpek yetiştiriciliği

Karacabey ve Ulaş tarım işletmelerinde yetiştirilen çoban köpeği olarak kullanılan kangal ve akbaş cinsi köpekler, heybetli duruşları ve dengeli vücutlarıyla iri ve güçlü bir sürü koruma köpeğidir.

TİGEM'in 2 işletmesinde yetiştirilen köpekler, son derece insanlara yakın, sahibine karşı yumuşak ve sevecen, koruma içgüdüsü mükemmel olan köpekler, bekçi ve refakatçi olarak kullanılmaktadır. (İLKHA)