Afganistan'da, kalıcı barışın sağlanması için Taliban'la yürütülen Afganlar arası müzakerelerin ikinci aşamasının başlamasıyla "yeni döneme" geçilmiş oldu.

Her ne kadar bu görüşmelerden olumlu sonuçlar beklense de farklı ve zıt isteklerin ele alınacağı müzakerelerin tartışmalı ve zor geçeceği tahmin ediliyor.

Katar'ın başkenti Doha'da 6 Ocak'ta tekrar bir araya gelen tarafların gündemini "içerikli müzakereler" oluşturuyor. Yani bu görüşmelerde, hangi konulara öncelik verileceği ve hangi konuların daha sonra ele alınacağı tartışılacak.

Afganistan'ın geleceğinin konuşulacağı bu görüşmelerde konu sıralanması yapılacak.

Geçici hükümetin kurulması

Devam eden müzakerelerde, Afgan yönetimi, önceliğin ateşkesin sağlanması ve Taliban’ın eylemlerini durdurması şeklinde belirlenmesinde ısrar ediyor.

Taliban ise kendisinin de temsil edileceği bir geçiş yönetimi oluşturulmasına öncelik verilmesini istiyor.

Eşref Gani cumhurbaşkanlığındaki mevcut yönetimi kabul etmeyen Taliban, en kısa zamanda geçici bir hükümetin kurulmasını istiyor.

Her ne kadar Taliban resmi olarak bu konuda bir açıklamada bulunmasa da geçici hükümetin kurulması konusunun bir sonuca ulaştırılmadan ateşkes konusunu ele almak istemiyor.

Taliban açısından da sadece geçici hükümetin kurulması nihai amaç değil, bunun yanı sıra mevcut cumhuriyet sisteminin değiştirilerek İslami sistemin getirilmesini istiyor. Afgan yönetimi ise her halükarda cumhuriyet sisteminin devamında ısrar ediyor. Taliban, İslami bir sistemle neyi kastettiğini açıklamıyor ancak uzmanlara göre, Taliban, bu sistemle "baskıcı bir yöntem uygulamayı" hedefliyor.

Halilzad'ın Kabil ziyareti

Bir taraftan Doha'da müzakereler devam ederken diğer taraftan da ABD'nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad'ın barış trafiği sürüyor.

5 Ocak'ta başkent Kabil'e gelen Halilzad, Cumhurbaşkanı Eşref Gani dışındaki birçok siyasi lider ve bürokratla görüştü.

Cumhurbaşkanı Eşref Gani ise Halilzad'ın görüşme talebini kabul etmezken, Halilzad da Gani'nin kurmaylarıyla görüşerek yeni gelişmelerden haberdar olmakla yetindi.

Bazı medya organları, Halilzad'ın, Gani'ye görevi bırakması konusunda bir mektup getirdiğini ve bu nedenle görüşmenin gerçekleşmediğini yazsa da ABD'nin Kabil Büyükelçiliği bu haberi yalanladı.

Edinilen bilgilere göre, Gani'nin, Halilzad ile görüşmemesindeki en büyük nedenin, Halilzad'ın "ülkede geçici hükümetin kurulması" isteğiyle geldiği tahmin ediliyor.

Halilzad Kabil'den ayrılır ayrılmaz Nangarhar vilayetindeki bir törende konuşan Cumhurbaşkanı Gani, hükümeti kanuni yollarla kendisinden sonra seçilen yönetime devredeceğini belirtmişti.

Gani'nin bu konuşmasında gizli olarak "geçici hükümete hayır" mesajını görmek mümkün çünkü Gani, yönetimi geçici hükümete değil süresinin dolmasının ardından seçimle gelen yönetime devretmek istiyor.

Afganistan'ın Biden umudu

Afganistan hükümeti, ABD'nin yeni başkanı seçilen Joe Biden'ın, Taliban ile barış görüşmelerindeki siyaseti değiştirmesini umut ediyor.

Donald Trump'ın görevi Biden'e devretmesiyle ABD'nin Afganistan politikasında bazı değişikliklerin yapılması bekleniyor. Bu değişikliklerin başında Afgan yönetimiyle geçici hükümetin kurulması konularında zıt düşen ABD'nin Afganistan Temsilcisi Halilzad'ın görevden alınması veya görev değişikliği yapılması geliyor.

Afgan hükümetine göre, Trump ile Taliban arasında Afganistan'da geçici hükümetin kurulması konusunda bir anlaşma bulunuyor ve bu nedenle de Halilzad, Taliban'ın da isteği olan geçici hükümetin kurulmasında ısrar ediyor.

Uzmanlara göre, Kabil yönetiminin bu umudunun gerçekleşmesinin henüz bir muammadan ibaret olduğu düşünülse de Halilzad'ın olmadığı ve Afganistan'da geçici hükümetin kurulmasına karşı çıkacak bir ABD yönetiminin görev başına gelmesi arzu ediliyor.

Diğer yandan Cumhurbaşkanı Gani, önceki günlerde Amerikan CNN televizyonuna verdiği röportajda, Biden liderliğindeki yeni ABD yönetiminin kendileriyle çalışması için iyi bir fırsat olduğunu belirtmişti.

Devam eden müzakerelerde, Afgan yönetimi, önceliğin ateşkesin sağlanması ve Taliban’ın eylemlerini durdurması şeklinde belirlenmesinde ısrar ediyor. Taliban ise kendisinin de temsil edileceği bir geçiş yönetimi oluşturulmasına öncelik verilmesini istiyor.

Müzakereleri tıkayacak konular

Taliban açısından da sadece geçici hükümetin kurulması nihai amaç değil, bunun yanı sıra mevcut cumhuriyet sisteminin değiştirilerek İslami sistemin getirilmesini istiyor.

Afgan yönetimi ise her halükarda cumhuriyet sisteminin devamında ısrar ediyor.

Taliban, İslami bir sistemle neyi kastettiğini açıklamıyor ancak uzmanlara göre, Taliban, bu sistemle "baskıcı bir yöntem uygulamayı" hedefliyor.

Diğer yandan Afganistan müzakere heyeti için ateşkesin sağlanması öncelik olsa da geçici hükümet kurulması konusunun netleşmemesi halinde Taliban'ın bu isteğe olumlu yaklaşacağı düşünülmüyor.

Taliban'ın isteklerinden biri ise Afganistan hapishanelerindeki Taliban mahkumlarının serbest bırakılması. Bu isteğe daha önce Cumhurbaşkanı Gani yaptığı açıklamalarda olumsuz yanıt vermişti.

Zaten Afganistan hükümeti, Afganlar arası müzakereler başlamadan önce 5 binden fazla Taliban mahkumunu serbest bırakmıştı.

Diğer yandan Taliban müzakere heyeti, kadın haklarını İslam hukuku çerçevesinde desteklediklerini söylüyor. Analistler, bunun 1996'dan 2001'e kadar Afganistan'ı yönettiklerinde "Taliban'ın uyguladığı aynı sert baskı anlamına geldiği" şeklinde yorumluyor.

Afganistan heyeti ise insan hakları, basın özgürlüğü, kadın ve dini azınlıkların haklarının savunulacağını belirtiyor.

Yukarıda belirtilen konuların çözüme kavuşturulması çok da kolay olmayacak ve bu nedenle bu dönem, her iki taraf için de zorlu geçecek gibi gözüküyor.

Şiddet tırmanıyor

Afganistan'da 40 yıldır devam eden şiddeti sonlandırmak amacıyla barış görüşmeleri devam ederken, ülkede şiddet olayları da gün geçtikçe artıyor.

Uzmanlar, Taliban'ın ve Afgan hükümetinin barış görüşmelerinde toprak kazanarak daha fazla söz sahibi olmak için saldırılarını artırdığına inanıyor.

Görüşmeler başladığından bu yana her gün saldırılarını artıran Taliban'a karşı Afgan güçlerinin saldırıları da dinmek bilmiyor.

Her iki tarafın saldırıları da yine sivil kayıplara neden oluyor.

Cumhurbaşkanı Eşref Gani, Amerikan CNN televizyonuna verdiği röportajda, 2015'ten beri Afganistan genelinde şiddet olaylarında 40 binden fazla sivil ve güvenlik görevlisinin hayatını kaybettiğini belirtmişti.