Türkiye'de Amerikan Dolarının Tarihi
• Cumhuriyetin ilk yıllarında Türk Lirası dolara karşı savaşında kısmen başarılı olsa da, 1926 yılına gelindiğinde yaşadığı savaşların yorgunluğu ve ekonomideki zayıflıklar nedeniyle bir dolar iki lira seviyesini aşmıştı. O dönemde ithalat- ihracat olayı çok azdı. Millet ürettiklerini tüketiyordu. Elektronik eşya, araba vb şeyler çok azdı.
• ABD’de başlayıp sonrasında bütün dünyayı kasıp kavuran 1929 Büyük Buhranı ile birlikte o dönem için rekor seviye olan 2,13 kuruş seviyesine yükselen dolar, enflasyon olmaması ve ekonomik durgunluk nedeniyle 1935 yılına gelindiğinde 1,25 kuruşa kadar düşmüş, 1945'e kadar bu seviyeyi korumuş ve 1,31 kuruşta sabitlenmiştir.
• Türkiye Cumhuriyeti İkinci Dünya Savaşının dışında kalmış olsa da, savaşın neden olduğu ekonomik olumsuzluklar sonrasında İsmet İnönü tarafından dolar %100’ün de üzerinde artırılıp 2.80 liraya yükseltildiğinde takvimler 1946 yılını gösteriyordu.
• Yaşanan devalüasyon İnönü hükümetine pahalıya mal oldu ve 1950 yılında yapılan seçimlerde Adnan Menderes’in başında olduğu Demokrat parti iktidara geldi. 1958 yılına kadar sabit kalan dolar, 4 Ağustos 1958 tarihinde yaşanan %321’lik devalüasyonla 9 liraya çıkarıldı.
• 1970 yılına gelindiğinde Süleyman Demirel’in başında olduğu Adalet partisi iktidarı döneminde, Türk Lirası %65 oranında devalüe edilerek dolar 9 liradan 14,85 liraya yükseltilmiştir.
1970- 24 Ocak 1980’ne kadar bir dolar 9 liradan 70 lira çıkmış.
• Süleyman Demirel’in iktidarda olduğu 1980 yılında, 24 Ocak kararları kapsamında yapılan yüzde 100'lük devalüasyonla dolar kuru 70 liraya yükseltildi. 1970 -24 Ocak 1980. 10 yıl içinde 9 liradan 70 liraya yükseldi.
• 1980 Darbesinden 3 yıl sonra kurduğu Anavatan Partisi ile tek başına iktidara gelen Turgut Özal yönetiminde Türkiye serbest piyasa ekonomisine geçiş yapmış ve “dövize enflasyon oranında artış” politikası benimsenmiştir. Türkiye’nin %80’lik enflasyona alıştığı ve günlük kur düzenlemeleriyle geçirdiği yılların ardından, 1989 yılına gelindiğinde 9 yıllık Türk lirası değer kaybı %3.285 olmuş ve 1 dolar 2300 lirayı geçmiştir. Yani 10 yıl içinde 70 liradan 2300 liraya çıkmıştır.
• 1994 yılında iktidarda olan DYP-SHP (Çiller-Karayalçın) Hükümeti’nin o güne kadar görülmemiş büyüklükte yaşanan iktisadi kriz ve çözüm için alınan “5 Nisan kararları” sonrasında yaşanan devalüasyon oranı %38,8 ve 1 ABD dolarının Türk lirası karşılığı 40 bin lira olmuştu.
•1995 genel seçimleri itibarıyla koalisyonlar dönemi başlamış ve ömrü çok uzun olamayan hükümetler birbiri ardına kurulup bozulmuştu. 1999 yılına gelindiğinde dolar kuru yeni bir rekor kırarak 314 bin 230 liraya yükselmişti.
• 1999 Seçimlerinde kurulan DSP-MHP-ANAP hükümetinin iktidarda olduğu 3 yılın sonunda, bankacılık sisteminde yaşanan sıkıntılar ve devlet yönetiminde ortaya çıkan uyuşmazlıklar meşhur 2001 krizine neden oldu. Yaşanan kriz sonrası Dolar kuru 1,642,000 liraya yükselmişti. Yani 3 yıl içinde 314.230 liradan 1.642.000 liraya yükselmiştir.
• Yaşanan büyük ekonomik kriz sonrası yapılan 1 Kasım 2002 seçimlerinde yeni kurulmuş olan AK Parti Hükümeti tek başına iktidar oldu. AK Parti Hükümetinin iktidarda bulunduğu 18 yılın sonrasında ortalama 1,5 Lira ve 4 Lira aralığında hareket eden dolar kuru, ABD ile yaşanan gerilim sonrasında 7.5 liranın üzerine çıktı.
Araştıran; İlhan GÜNAY