COVID 19 sürecinde Multipl Skleroz (MS) hastaları yüksek risk grubunda kabul ediliyor.

Bu nedenle uzmanlar, MS hastalarını COVID 19 süreci ile ilgili uyarılarda bulundu.

Karadeniz Multipl Skleroz Derneği Başkanı ve Nöroloji uzmanı Prof. Dr. Murat Terzi, "COVID 19 sürecinde uzmangörüşü alınmadan ilaç kesildiği taktirde atak ve özürlülük artışı riski söz konusu olabilir." diye ikazda bulundu.

Bu süreçte yaşanan stres, kaygı ve hareketsizliğini MS hastalarını olumsuz etkilediğini belirten Prof. Dr. Terzi, dernek olarak verdikleri online eğitimlerle hastaların yaşam kalitesini yükseltmeye çalıştıklarını söyledi.

COVID 19, MS hastalarını nasıl etkiledi?

MS kronik bir nörolojik hastalık olduğunu belirtin Terzi, "Hastalık sürecinde bağışıklık sistemi üzerinde etkisi olan bazı ilaçlar kullanılmaktadır. Kullanılan bu ilaçlar bağışıklık sistemini düzenlemekte ve hastalarımızın klinik ve MRG bulgularında olumlu katkı sağlamaktadır. İçinde bulunduğumuz pandemi döneminde toplumdaki diğer bireyler gibi MS hastaları da belirli bir risk taşımaktadır. Bununla birlikte MS hastalığının COVID 19'a yatkınlığı artırdığına dair elimizde yeterli bir veri yoktur. Ayrıca MS tedavisinde kullanılan ilaçların COVID 19'a yakalanma riskini artırdığına dair de bir veri bulunmamaktadır. MS hastalarına bu süreçte önerimiz herkes gibi genel kurallara ve önerilere uymaları, aksi bir öneri olmadığı sürece kullanmakta oldukları ilaçlara devam etmeleri yönünde olmaktadır." dedi.

"MS'e neden olduğuna dair veri yok"

MS gelişiminde virüslerin bağışıklık sistemini tetikleyerek hastalığa sebep olması ile ilgili bazı bilgiler var. Bu anlamda COVID 19, MS'e sebep olabilir mi ya da ortaya çıkışını hızlandırabilir mi? Yani Coronavirus MS için risk midir?" diyen Terzi, "MS'in kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik ve çevresel faktörlerin etkisi ile ortaya çıkan heterojen bir hastalık olduğu kabul edilmektedir. Herhangi bir virüsün MS'in nedeni olduğuna dair bir veri yoktur. Bununla birlikte bazı viral enfeksiyonların MS'in doğal seyrini olumsuz etkilediğine dair veriler bulunmaktadır. Günümüzde COVID 19'un MS'e sebep olduğu, klinik seyirde bir etkisi olduğuna dair bir bilgi yoktur. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de COVID 19 pozitif olan MS hastaları bulunmaktadır. Bu hasta verilerine bakıldığında COVID 19'un MS için bir risk oluşturduğuna dair bir bulgu görülmemektedir." ifadelirini kullandı.

Coronavirus nörolojik sistemleri de tutuyor. Hareket bozuklukları ile ilgili hangi durumlara yol açıyor?

Coronavirus ile bir nörolojik hastalık arasında direkt bir ilişki varlığından söz etmenin henüz doğru olmayacağını belirten Prof. Dr. Terzi, "Bununla birlikte koku ve tat duyusunda azalma, baş ağrısı, baş dönmesi gibi şikayetler Coronavirus pozitif olan hastalarda görülebilmektedir. Ayrıca daha nadiren halüsinasyon, nöbet, beyin damar tıkanıklıkları, beyin iltihabı, sinir hücrelerinde hasarlanma gibi durumlar da görülebilmektedir." şeklinde konuştu.

"İlaç dozunuzu doktora danışmadan değiştirmeyin"

"Hastaların merak ettiği ve cevap aradığı sorulardan biri de atak geçirip geçirmeyecekleri, kullanmakta oldukları bağışıklık düzenleyici ve baskılayıcı ilaçların COVID 19 riskini arttırıp artırmayacağı. MS hastaları için böyle riskler var mı?" diyen Terzi, bu soruları şu şekilde yanıtladı:

MS'in doğal seyrinde atak riski her zaman olabilir. COVID 19'un atak riskini artırdığına dair bir bilgi bulunmamaktadır. Bununla birlikte pandemi sürecinde yaşanan stres, belirsizlik, fiziksel kısıtlılık gibi durumlar atak riskini artırabilir. MS tedavisinde kullanılan ilaçların pek çoğu bağışıklık sistemini baskılamamaktadır. Bu ilaçlar bağışıklık sistemini bir nevi düzenlemekte ve MS'e karşı koruyucu hale getirmektedir. Bu nedenle bizim hastalarımıza önerimiz kullandıkları ilacı herhangi bir gereksinim olmadığı sürece kesmemeleri şeklindedir. Pandemi sürecinde bazı MS ilaçlarının dozlarında azaltma veya uygulama aralığında artırma düşünülebilir. Bu kararı hastalarımızın takibini yapan nöroloji uzmanlarının vermesi uygun olur. Uzman görüşü alınmadan ilaç kesildiği takdirde atak ve özürlülük artışı riski söz konusu olabilmektedir.

"Ev içerisinde fiziksel aktivitelerinizi yapın"

MS hastaları COVID 19 sürecinde neler yapması ve nelerden uzak durması gerektiğine ilişkin bilgilendirmede bulunan Terzi, "MS hastaları herkesin dikkat etmesi gereken maske takmak, sosyal mesafeye dikkat etmek, el temizliği gibi önerilere dikkat etmelidir. Pandeminin yoğun olduğu dönemde hastalarımızın hastaneye gelmesini azaltmak adına tetkik ve tedavilerini bir dönem erteledik. Bundan sonraki süreçte izlendikleri kliniklerden randevu alarak gerekli tetkik ve tedavi sürecinin yürütülmesi açısından düzenli muayenelerini yaptırsınlar. Ev içerisinde fiziksel aktivitelerini yapsınlar. Beslenme alışkanlıklarına dikkat etsinler. Akdeniz tipi beslenme alışkanlığını önemsesinler. Online eğitim etkinliklerini izleyebilir ve uygulayabilirler." diye öneri ve uyarılarda bulundu.

"Takipler görüntülü konuşma ile yapılıyor"

Pandemi ortamında tedavileri için hastaneye ulaşamayan MS hastaları için nasıl bir yaklaşımı sergilediklerini ifade eden Terzi, "Hastalarımızdan atak geçiren veya yaşam kalitesini olumsuz etkileyen şikayeti olanları randevuları doğrultusunda değerlendiriyoruz. Bu değerlendirmeleri pandemi döneminde de genellikle hastanede yapıyoruz. Bununla birlikte telefon ile sesli ve görüntülü görüşmelerle de değerlendirme yapıp gerek duyulduğunda hastaneye çağırdığımız durumlar olabiliyor. Hastaların evde kalmalarının önemli olduğu bu süreçte Samsun Karadeniz MS Derneği olarak Ondokuz Mayıs Üniversitesi'ndeki alanında deneyimli öğretim elemanlarının da desteği ile 23 Nisan -17 Mayıs 2020 tarihleri arasında online MS okulu gerçekleştiriyoruz. Her gün eğitim faaliyetleri ile hastalarımızın evlerine misafir oluyoruz ve onlara bu süreçte destek olmaya çalışıyoruz. Bu eğitimlerin hastalarımızın yaşam kalitesine olumlu bir etkisi olduğunu gördük." ifadelerine yer verdi.

"Hasta ve yakınları MS'i daha iyi öğrendi"

"Online MS okulu ile hastaların, hasta yakınlarının hayatına nasıl bir katkı sağladınız?" sorusuna ise Prof. Dr. Terzi, şu şekilde yanıtladı:

"Ondokuz Mayıs Üniversitesi'nde ve Samsun'da alanında deneyimli eğitmenler ile son 6 yıldır gerçekleştirdiğimiz kamplardan elde ettiğimiz deneyim ile bu yıl 'Online Multipl Skleroz Okulu' projemiz 23 Nisan-17 Mayıs 2020 tarihleri arasında Karadeniz Multipl Skleroz Derneği'nin facebook ve instagram adresi üzerinden gerçekleştiriliyor. Bu alanda on line planlanan proje kapsamında MS'de en güncel bilgilere ulaşma imkanı sağlandı. Covid-19 pandemisi nedeni ile evde kalmanın oldukça önemli olduğu bu günlerde fizyoterapi, psikoterapi, beslenme, oyun ve müzik gibi farklı etkinliklerin yer alacağı canlı programlara yer veriliyor. Günlük programlar bir gün öncesinden sayfamızdan paylaşılıyor. Bu proje sayesinde hastalar ve yakınları MS'i daha iyi öğrenebildi ve MS ile olan yolculuklarında daha başarılı oldukları inancındayız. Türkiye'nin her bölgesinden, Avrupa ülkeleri, Azerbaycan, Gürcistan gibi pek çok ülkeden izlendiğimizi gördük. Proje kapsamında pek çok MS hastasına ve yakınına ayrıca sağlıklı yaşam adına bilgi sahibi olmak isteyen pek çok kişiye ulaştığımız inancındayım. Online MS okulu projemizi hasta ve yakınlarının katılımı ile bundan sonraki yıllarda da devam ettirme düşüncesindeyiz." (İLKHA)