Suudi Kral, kurucu Kral Abdülaziz'in oğulları arasından seçiliyordu. Ancak Selman bin Abdülaziz'in oğlu Muhammed bin Selman'ı (MBS) 2017'de Veliaht Prens olarak atamasının ardından, ülkede tartışmalar başladı. Genç Veliaht'ın ekonomik ve sosyal alanda yaptığı girişimler kimileri tarafından desteklenirken, kimileri tarafından da sert şekide eleştiriliyor.

Kral Selman bin Abdülaziz ve oğlu Veliaht Prens Muhammed bin Selman

"Ritz Carlton" gözaltıları

2018 yılında aralarında prenslerin de olduğu onlarca iş adamının gözaltına alındığı ülkede, "yolsuzluk" iddiaları ile genç Veliaht Prens'in "yerini güçlendirme çabası" ekseninde iki okuma biçimi geliştirildi.

Nihayetinde, gözaltında tutulan kişiler teker teker serbest bırakılmaya başlandı, hatta bunlardan bazıları daha sonra çok önemli görevlere atandı.

Ekonomik durum

Bin Selman'ın reform planları da iyi gitmiyor.

Petrol fiyatının hızlı düşüşü sonucu devlet bütçesinin ihtiyaç duyduğu gelirin altında kalması ve MBS'nin İslam dünyasında hızla azalan popülaritesi, reform planlarını olumsuz etkiledi.

Suudi ekonomisi, 2019'da sadece yüzde 0,3 büyüdü.

MBS'nin ekonomik sıkıntıları, Kasım 2017'den bu yana en düşük kapanışını gerçekleştiren Suudi borsasının yüzde 8,3 değer kaybetmesiyle pazar günü daha da derinleşti.

Suudi Aramco hisseleri ilk kez 32 riyal (8,5 dolar) olan halka arz fiyatlarının altına inerek 30 riyale düştü.

MBS, kral olmak istiyor

Son olarak ise Kral Selman'ın üvey kardeşi Ahmed bin Abdülaziz ve bir önceki Veliaht Prens Muhammed bin Nayef'in de aralarında olduğu 20'ye yakın prensin tutuklandığı iddiaları, ülkede yönetimin Muhammed bin Selman aracılığı ile kurucu Kral'ın torunlarına geçmesi olasığını güçlendirdi.

Genç Veliaht, babasından sonra tahta geçerse, bugüne kadar kurucu lider Abdulaziz bin Suud'un oğulları arasında değişen krallık ilk kez 3'üncü kuşağa yani "torunlara" geçmiş olacak.

Londra merkezli Middle East Eye haber portalı da Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın bu sene Suudi Arabistan'da düzenlenecek G20 Zirvesi öncesinde kral olmak istediğini iddia etti.

Buna göre Veliaht Prens, babası Kral Selman'ın ölümünü beklemeden kendisinin kral ilan edilmesini planlıyor.

Peki, biat sistemi nasıl işliyor?

Suudi Arabistan'da bir önceki Kral Abdullah bin Abdülaziz tarafından 2006'da kurulan Biat Heyeti, kral ve veliahtın seçilmesini ve geçiş dönemlerini organize ediyor.

Anayasa maddeleri de bu süreci net olarak tanımlıyor.

Suudi Arabistan’da gelenek olarak kral ve veliaht prens, Kur'an-ı Kerim ve Hazreti Peygamber üzerine yemin eden ülkenin dini, siyasi ve askeri yöneticilerini, önde gelen isimlerini, kabile yetkilileri ve Kraliyet ailesi mensuplarının biatlarını kabul ediyor.

Anayasanın 6'ncı maddesine göre, Suudi Arabistan’da kral ve veliaht prense biat anayasasının 6’ncı maddesi uyarınca yapılıyor. Buna göre vatandaşlar, Kur'an-ı Kerim ve Hazreti Peygamber üzerine yemin ederek krala biat ediyor.

5'inci madde yani Suudi Arabistan kralının seçimini öngören anayasa maddesi ise, “Kral, kurucu lider Abdulaziz bin Abdurrahman bin Suud'un oğulları ve torunları arasından seçilir” hükmünü barındırıyor.

Biat Heyeti

Suudi Arabistan’ın bir önceki Kralı Abdullah bin Abdülaziz, krallık yönetiminin geçişini kolaylaştırmak için Veliaht Prens'in seçimini yapacak bir mekanizma olarak 2006 yılında Biat Heyeti'ni kurdu.

Biat Heyeti, kurucu Kral Abdülaziz’in oğlu ve torunları arasından seçilen 35 kişiden oluşuyor. Görevi, Suud ailesi içinde güç transferini sağlamak ve kolaylaştırmak.

Kral Abdullah tarafından yayımlanan kararnameye göre, Biat Heyeti üyeleri 4 yıl görev yapabilir. Ancak üyenin kardeşleri, kral ve veliaht prensin onayı ile görev süresi uzatılabilir.

Biat Heyeti, tıbbi bir komisyon eliyle kral ve veliaht prensin sağlık durumlarının uygunluğunu doğrulama hakkına sahip.

Kralın sağlık durumunun olumsuz olması durumunda Biat Heyeti, 7 gün içinde Suud ailesi içerisinde en uygun kişiyi kral seçmesi koşuluyla 5 kişiden oluşan geçici heyeti ülkeyi yönetmekle görevlendiriyor.

Kral, veliaht prens için 2 veya 3 isim önerebiliyor. Ancak Biat Heyeti, kralın önerdiği isimleri reddedip kendi önerdikleri kişiyi veliaht atayabiliyor.

Biat Heyeti’nin atadığı veliaht, kralın onayını alamazsa, hem kralın hem de Biat Heyeti’nin önerdiği isimlerin katılımı ile bir oylama yapılıyor ve karar oy çokluğu ile alınıyor.

Biat Heyeti’nin merkezi başkent Riyad ve başkanlığını Suud ailesi içindeki en yaşlı kişi yapıyor. Olağan toplantılar, üye tam sayısının 3’te 2’sinin katılımı ile yapılabiliyor. Biat Heyeti kararlarını çoğunluğa göre belirliyor. Oylamalar da gizli.

Mumammed bin Selman kimdir?

Kral Selman'ın 6'ncı oğlu olarak 31 Ağustos 1985'te başkent Riyad'da dünyaya gelen bin Selman, eğitimini Riyad'taki okullarda aldı. Liseyi Suudi Arabistan'ın en başarılı ilk 10 öğrencisi arasında tamamlayan bin Selman, üniversite eğitimini de Riyad'daki Kral Suud Üniversitesi Kanun ve Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde derece ile bitirdi.

Üniversiteden mezun olduktan sonra ticari faaliyetlere girişen bin Selman, ilk olarak 2007-2013 yıllarında Bakanlar Kurulunda danışman olarak görev yaptı. Bin Selman 2009'da ise Bakanlar Kurulundaki görevinin yanı sıra Riyad Emiri'nin özel danışmanlığına getirildi.

Babası Selman bin Abdulaziz'in 2012'nin haziran ayında veliaht seçilmesinden sonra babasının danışmanlığının yanı sıra ofis özel kalemi ile özel işlerini yürütme görevlerini de yerine getiren bin Selman, 2013'ün mart ayında Kraliyet kararnamesi ile "Bakan" düzeyinde ataması yapılarak babasının resmi danışmanı ve ofis müdürü olarak tayin edildi. Aynı tarihte bin Selman, diğer görevlerine ek olarak Savunma Bakanı Ofis Müdürü olarak da görevlendirildi.

Bin Selman 2014'ün nisan ayında yayımlanan Kraliyet kararnamesi ile Bakanlar Kurulu üyeliği ve Devlet Bakanlığına getirildi. Daha sonra İkinci Veliaht Prens olarak atandı. Amcasının oğlu Muhammed bin Nayef'in azledilmesinden sonra 2017'nin haziran ayında Veliaht Prens oldu.

"En genç" Savunma Bakanı

Bin Selman'ın yönetimdeki gerçek atılımını yaptığı dönem ise babası Selman'ın 23 Ocak 2015'te Kral olması ile başladı. Aynı gün Savunma Bakanlığı görevine atanan bin Selman, 1962 sonrasında kurucu lider Kral Abdulaziz'in Savunma Bakanlığı görevine getirilen ilk torunu olarak ön plana çıktı. Aynı gün çıkan diğer kararnameler ile bin Selman, Kraliyet Divanı Başkanı ve Kral Selman'ın özel danışmanı görevlerine getirildi.

Savunma Bakanlığı görevine atandığı dönemde henüz 30 yaşında olan bin Selman'ın, Suudi Arabistan'da bu Bakanlığa atanan en genç kişi olmasının yanı sıra halihazırda dünyadaki savunma bakanlarının da en genci olduğu ifade ediliyor. Suudi Arabistan'da daha önce Emir Sultan bin Abdulaziz bin Suud, 31 yaşındayken Savunma Bakanı olarak atanmış, 2011 yılında vefat edinceye kadar yarım yüzyıl bu görevde kalmıştı.

Bin Selman, Savunma Bakanlığı görevine getirilmesinden sadece 2 ay sonra 26 Mart 2015'te başlayan ve hala devam eden, yaklaşık 10 ülkeyi barındıran ve başını Suudi Arabistan'ın çektiği koalisyon ülkeleri ile Yemen'deki Husiler ve devrik Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih yanlısı silahlı güçlere karşı yürütülen operasyonu yöneten Bakan olarak biliniyor.

Suudi Arabistan'ın petrolden bağımsız gelir kaynakları oluşturma hedefi ile oluşturulan ve başkanlığını bin Seman'ın yürüttüğü Ekonomik İşler ve Kalkınma Meclisinin hazırladığı "2030 Vizyonu" çerçevesinde başlatılan ve ülkedeki tüm devlet kurumlarını kapsayan geniş yelpazeli bir reform ve değişim süreci de devam ediyor.

Veliaht Prens Muhammed bin Selman için Mekke'de biat töreni yapılmıştı. Fotoğraf: AA

İktidar basamaklarındaki hızlı çıkışı

Kral Selman, 29 Nisan 2015'te yayımladığı kraliyet kararnamesiyle oğlu Muhammed'i Savunma Bakanlığı görevinin yanı sıra İkinci Veliaht Prensi ve Bakanlar Kurulu Başkanı İkinci Yardımcılığına getirdi.

Bu atama ile 30'lu yaşlardaki Muhammed, Suudi Arabistan'ın en önemli sayılan birkaç koltuğunda birden tek başına oturmaya başladı. 2030 Vizyonu ile ekonomik ve iç politika alanında da önemli çalışmalar yürüten bin Selman, gerçekleştirdiği dış ziyaretler ve babasının verdiği özel görevlerle konumunu gün geçtikçe güçlendirdi.

Son dönemde yaptığı ve en önemli sayılabilecek dış ziyaretini mart ayında ABD'ye yapan bin Selman, Başkanlığa seçildiği 20 Ocak'tan sonra ABD Başkanı Donald Trump'ın Beyaz Saray'da kabul ettiği ilk üst düzey Arap yöneticisi oldu.

Kaynak: TRT Haber