Dargeçit’in Ilısu Mahallesi'nde "Ilısu Barajı ve HES Projesi Etkileşim Alanında Kalan Kültür Varlıklarının Belgelenmesi ve Kurtarılmasına Yönelik Çalışmalar" kapsamında Mardin Müze Müdürlüğünce 2012 yılında başlatılan arkeolojik kazı çalışması neticesinde ortaya çıkan tapınak alanında incelemelerde bulunan MAÜ Rektörü Prof. Dr. İbrahim Özcoşar başkanlığındaki heyet, çalışmalar hakkında basın mensuplarına açıklamalarda bulundu.

11 bin 300 yıllık tapınak bulundu

Özcoşar ve arkeoloji kazı ekibinin ulaştığı bulgular Kuzey Mezopotamya’nın en eski yerleşim yeri olan Boncuklu Tarla’nın, Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’den bin yıl daha eski olduğunu ortaya koydu.

Kazı işlemlerinin bu yıl bitirilmesi ve bulguların kaybolmaması ve zarar görmemesi için tekrar kapatılan ören yerinde incelemelerde bulunan yeni rektör Özcoşar, yapılan çalışma hakkında Mardin Artuklu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Ergül Kodaş’tan bilgi aldı.

Mardin'deki 11 bin yıllık tapınak arkeoloji dünyasını heyecanlandırdı

"Boncuklu Tarla insanlığın ilk yerleşik yerlerinden biridir"

Elde edilen bulgulara göre Boncuklu Tarla'nın insanlığın yerleşik hayata geçilen ilk yerleşim alanlarından biri olduğu ve tapınak izlerinin de bulunması, buraya yerleşen insanların inançlı kişiler olduğunu ortaya koyduğunu belirten Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İbrahim Özcoşar şöyle konuştu:

"Bilindiği üzere insanlık tarihinin birçok karanlık noktası vardır. Bu karanlık noktaların aydınlatılması için en önemli iş arkeologlara ve eski çağ tarihçilerine düşüyor. Bugün hemen arkamda gördüğünüz alan, Artuklu Üniversitesi arkeologlarınca yapılan bir kazının son görüntüleri. Ve bu kazı aslında şu ana kadar insanlık tarihinin kendi içindeki akışına yönelik yeni bilgiler, yeni bulgular içeriyor. Göbeklitepe, biliyorsunuz yıllar önce ilk ortaya çıkarıldığında bütün bir dünyada çok büyük bir heyecana sebep olmuştur. Bu heyecanın en önemli sebeplerinden biri aslında insanlık tarihinin en temelinde ekonomik yaklaşımları ve anlayışları arayan sistemlerin bir anlamda çöküşü ve insanlık tarihinin merkezinde en önemli unsurlardan biri olan inancın yer aldığı düşüncesiydi. Arkamda gördüğünüz kazı alanında tam olarak da bunu destekleyen, Göbeklitepe'deki bulguları destekleyen, hatta ondan bin yıl daha öncesine giden bazı bulgular içeriyor ki, bu yönüyle aslında ilk yerleşiklerin inançlı insanlar olduklarını ispatlayan bir bulgu olarak değerlendirmek mümkün. Bunun üzerinden değerlendirdiğimizde, aslında Kuzey Mezopotamya’nın ve hemen Dargeçit’in yanında bulunduğumuz Boncuklu Tarla bölgesinin, insanlığın ilk yerleşik alanlarından biri olduğu ve buraya yerleşen ilk insanların aslında inançlı kişiler olduklarını  göstermesi açısından önemli bir alan olarak değerlendirilebilir." dedi.

"Boncuklu Tarla, Göbeklitepe’den bin yıl daha eski olabilecek bazı bulguları içeriyor"
Kazı çalışmaları neticesinde ilk etapta elde edilen bulguların Boncuklu Tarla’nın Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’den çok daha eski olduğunu belirten Özcoşar, "Göbeklitepe ile karşılaştırdığımızda birbiriyle benzer birçok önemli hususlar var. Ama şöyle bir özellik var; şu anda bulunduğumuz alan Göbeklitepe’den bin yıl daha eski olabilecek bazı bulguları içeriyor. Dolayısıyla Göbeklitepe’den daha eski bir yapının daha kadim bir yapının yanında duruyoruz şu anda. Öyle bir farktan bahsedebiliriz. Buranın değerlendirilmesi açısından Kültür Bakanlığı, Artuklu Üniversitesi ve Dargeçit belediyemizle birlikte önemli çalışmalar yapmayı düşünüyoruz. Biliyorsunuz Göbeklitepe, Urfa açısından önemli bir destinasyona (hedef) dönüştü. Burayı da Mardin'in turizm yol haritası bağlamında önemli bir destinasyona dönüştürmeyi planlıyoruz." diye konuştu. 

"Boncuklu Tarla yeni bir kilit noktası teşkil ediyor"

Mardin Artuklu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Ergül Kodaş ise elde ettikleri bazı bulguların tarih açısından Boncuklu Tarla'nın yeni bir kilit noktası olduğuna dikkati çekti.

Kodaş, "Boncuklu Tarla 2008 yılında ilk defa keşfedildi. Ilısu Barajı ve HES projesi kapsamında ilk kazılar Mardin Müze Müdürlüğü tarafından 2012 yılında yapıldı. Geniş kapsamlı kazılar ise 2017 yılından beri Mardin Artuklu Üniversitesi ve Mardin müzesinin ortaklaşa çalışmasıyla yapılmaya devam ediyor. Boncuklu Tarla ilginç bir yerleşim yeri. Milattan önce 11 binlere 12 binlere giden tabakalarıyla başlayan o ilk yerleşik hayat, yaklaşık milattan önce 7 binlere kadar kesintisiz olarak iskân gördüğünü gösteriyor. Yerleşim yerinde birçok ev-konut açığa çıkarılmakla birlikte, bunun yanı sıra mezarlar ve özel binalar tapınak olarak isimlendirilen birçok yayında. Kamusal alan olarak isimlendirilen birçok özel yapılar açığa çıkartıldı. Yukarı Dicle Havzası'nın ve Kuzey Mezopotamya'nın yerleşik hayata nasıl geçtiği, avcı toplayıcı hayat tarzından besin üretimine nasıl geçtiği, sembolik, kültürel ve dini yapıların nasıl bir değişime uğradığı gibi birçok noktada bize bilgi vermesi açısından yeni bir kilit noktası. Göbeklitepe ile benzer binaları var. Fakat yer yer bazı binalar Göbeklitepe’den daha eski ve benzer özellikler sergiliyorlar. Bu noktada, yani kamusal alan ya da tapınak ya da dini mekân dedikleri binaların daha eskiye giden örneklerini Boncuklu Tarla’da tespit ettik ve bu da bu bakımdan önemlidir. Binaların boyutları, formları, karbon analizleri ve yerleşim içerisindeki yeri gibi birçok kriter var bu bağlamda. Bu kriterlere uyan, onlarla benzerlik gösteren ve daha eskiye tarihlenen bazı binaları Boncuklu Tarla’da tespit ettik." şeklinde konuştu.

Kodaş, son olarak, "Bu yılki kazı çalışmaları bitti. Şu an envanter etüt çalışması dediğimiz yani kazıda bulunan buluntuların dokümantasyonu yapılıyor, çizimleri yapılıyor ve yayın hazırlıkları yapılıyor. Kültür Bakanlığına gönderilecek raporlarımız hazırlanıyor. Büyük ihtimalle bundan sonraki senelerde de kazılara devam etmeyi düşünüyoruz ve istiyoruz. Arkeoloji toplumdan bağımsız olmamalı ve arkeolojinin sonuçları topluma geri dönmeli. Bu topluma da anlatılmalı. Turizme açılması demek buradaki buluntuların ve bölgenin geçmişini insanlara anlatılması demektir." ifadelerini kullandı.

"Boncuklu Tarla, medya aracılığıyla tanıtılmalı ve turizme açılması sağlanmalıdır"
Boncuklu Tarla’nın sadece Dargeçit değil Mardin turizmine de katkı sağlayacağını belirten Mardin Artuklu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Evindar Yeşilbaş, "Aslında buranın tarihi yerleşim olarak, yani sadece Dargeçit değil Mardin için de önemli bir kilit noktası olduğunu ve bölgenin ilk tarihi yerleşim olması bakımından önem arz ettiğini belirtmek gerekir. Tabi bu bilgileri hem medya aracılığı ile hem akademik çalışmalarla birlikte insanlara yaymak tanıtmak ve bilgilendirmek gerekiyor. Bizler de bu konuda üzerimize ne düşerse ileriki süreçte yapacağız. Boncuklu tarlanın sadece Dargeçit için değil, Mardin'in turizm potansiyelini arttıracak turizmine katkı sunacak bir yer olması tarihi bir mekân olması da bizim için önemli. Bir destinasyon merkezi haline getirerek ve turlara tanıtarak turizmin içerisinde bir güzergah noktası haline gelmesi konusunda da çeşitli çalışmalar yapılması gerekmektedir." dedi.

"Bu tarihin, Dargeçit'in makûs talihini değiştireceğine inanıyoruz"
Boncuklu Tarla vesilesiyle ilçenin makûs talihinin değişeceğine inandıklarını ve Belediye olarak her türlü desteği sağlayacaklarını belirten Dargeçit Belediye Başkanı Mehmet Cüneyt Aksoy ise şunları söyledi:

"İnşallah tabii bu çalışmaların devam etmesi yönünde bizim çabalarımızla sürecektir. Biz bu konuda Dargeçit'in makûs talihinin değişeceğine inanıyoruz. Belediye olarak da biz de elimizden gelen çalışmaları ve gayreti göstereceğiz. Bu konuda biz Kültür ve Turizm Bakanı'mıza geçen hafta bir ziyarette bulunduk. Görüşme sağlandı. Burayla ilgili çalışmaların devam etmesi ve kazıların devam etmesini talep ettik. Sağ olsun Sayın Bakan'ımız bu konuda desteklerini ifade ettiler. Sonuna kadar biz destekleyeceğiz ve oranın ekonomik açıdan destekleneceğini ve kazı çalışmalarına devam etmesi yönünde ellerinden geleni yapacaklarını söylediler. Bu bizim için makûs talihin değişimi anlamına geliyor. Dargeçit için hep söylüyorduk en uzak ilçeyiz, gelen gidenimiz yok. Ama inşallah buranın vesilesiyle Allah'ın izniyle Dargeçit Mardin'in kalbi olacaktır. Buna inanıyoruz ve bizim açımızdan Dargeçit'in geleceği açısından büyük bir anlam ifade ediyor. Burada yeni çalışmalar yapılıyor. İnşallah biz öyle bir hale getirmemiz lazım. Göbeklitepe’den bin yıl daha eskidir buranın tarihi. Göbeklitepe'nin önüne geçmemiz lazım. Ama burada sadece bir kurumun, bir ekibin, bir şahsın çalışmasıyla olamaz. Elbirliğiyle bunu yapmamız lazım. Gerek Kültür Turizm Bakanlığı, Müze, Üniversite ve Belediye ile ortak bir çalışma ve ortak bir akılla hep birlikte bu işi yürüterek İnşallah daha güzel günleri göreceğiz." dedi.  

İncelemelerin ardından heyet Dargeçit Belediyesine geçti. Burada basın mensuplarına konu hakkında brifing verildi. Boncuklu Tarla'nın medyada sıkça yer alması gerektiği vurgulandı.

Heyete ayrıca, Rektör Özcoşar’ın yanı sıra Artuklu Üniversitesi Midyat Meslek Yüksek Okulu Müdürü Ekrem Akman, Dargeçit Belediye Başkanı Mehmet Cüneyt Aksoy, Artuklu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Doç.Dr. Öğretim Üyesi Evindar Yeşilbaş, Mardin Artuklu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Ergül Kodaş ve çok sayıda basın mensubu yer aldı. (Süleyman Tunç-İLKHA)