15 Temmuz 2016 darbe girişiminin ardından 676 sayılı KHK ile getirilen ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 48'inci maddesine eklenen  "Kamuya Alımlarda Güvenlik Soruşturması Ve Arşiv Araştırması Yapılmış Olmak" şartı Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.

HÜDA PAR Hukuk İşleri Başkanlığı, Anayasa Mahkemesinin “Güvenlik Soruşturmalarına Dair İptal Kararı”na ilişkin yazılı açıklamada bulundu.

Yapılan açıklamada, “Anayasa Mahkemesi ‘kamuya alım yapılırken güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmasına’ ilişkin düzenleme yapılabileceğine bununla birlikte, ‘bu alanda düzenleme getiren kuralların kamu makamlarına hangi koşullarda ve hangi sınırlar içinde tedbirler uygulama ve özel hayatın gizliliğine yönelik müdahalelerde bulunma yetkisi verildiğini yeterince açık olarak göstermesi ve olası ‘kötüye kullanmalara’ karşı yeterli güvenceleri sağlaması gerektiğine’ vurgu yapmıştır. Ayrıca 676 sayılı KHK ile getirilen düzenlemede; ‘güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması memurluğa alımlarda genel şartlar arasında sayılmasına karşın buna konu edilecek bilgi ve belgelerin neler olduğuna, bu bilgilerin ne şekilde kullanılacağına ve hangi mercilerin soruşturma ve araştırmayı yapacağına ilişkin herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.’ şeklinde iptal gerekçesini ortaya koymuştur.” denildi.

Onbinlerce insanın güvenlik soruşturmalarla temel haklarının elinden alındığına dikkat çekilen açıklamada, “676 sayılı KHK ile getirilen ‘Kamuya Alımlarda Güvenlik Soruşturması Ve Arşiv Araştırması Yapılmış Olmak’ şartı objektif ve şeffaf bir kriter olmaktan uzak, keyfi uygulamalara ve suiistimallere açık olduğundan yürürlüğe girdiği andan itibaren insanları haksız yere mağdur etmiştir. On binlerce insan yazılı sınavlarda başarılı olmasına rağmen güvenlik soruşturmasına takılmış ve temel hakları ellerinden alınmıştır. Arşiv araştırması her ne kadar resmi sistemler üzerinden yapılmış olsa da güvenlik soruşturması, sicil ve adli kayıtların ötesinde bilumum üçüncü kaynaklardan elde edilen fişleme ve istihbari veriler üzerinden şekillendirilmiştir.” ifadelerine yer verildi.

“İktidar çözüm üretmekten uzak bir duruş ortaya koyarak bu sorunu görmezden gelmiştir”

Açıklamanın devamında şunlar kaydedildi: “15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra başta 676 sayılı KHK olmak üzere, çıkarılan diğer benzeri KHK’ların, fiili olarak darbe girişiminde bulunanlar ile ilgili tedbirlerle sınırlı olmaları gerekirken geniş bir zaman ve zemine yaydırılmış ve hukukun dışına taşarak sistem dışı fiili bir alan oluşturulmuştur.  Mahkemelere ait olması gereken yargılama yetkisi, hiç bir hukuki misyonu olmayan,  bürokratik kişi ve komisyonlara devredilmiştir. Bu kişi ve komisyonların adil olmayan, objektiflikten ve şeffaflıktan uzak, keyfi, denetlenemeyen kanaatleri her şeyin üstünde tutulmuştur. Kişilerin geniş aile ve arkadaş çevreleri, vakıflar, dernekler, sendikalar ve hatta siyasi partiler üzerinden alelade fişlemeler yapılmıştır. Bu haliyle başta masumiyet karinesi, suç ve cezalarda şahsilik ilkesi, düşünce ve ifade özgürlüğü olmak üzere en temel anayasal haklar ağır bir şekilde ihlal edilmiştir. Bu nedenle toplumsal barış ciddi bir şekilde zedelenmiş, güven zayıflamıştır.  Buna karşın başta iktidar olmak üzere yasama, yürütme ve yargı erkleri de çözüm üretmekten uzak bir duruş ortaya koyarak bu sorunu görmezden gelmişlerdir.”

“Anayasa mahkemesinin bu kararı, mağduriyetleri sonlandırması açısından önemli”

AYM’nin verdiği kararın mağduriyetlerin sonlandırılması açısından önemli olduğuna vurgu yapılan açıklamada, “Anayasa Mahkemesinin önüne gelen düzenleme, gecikmeli de olsa 29.11.2019 tarihi itibari ile ve haklı gerekçelerle iptal edilmiştir. İptal kararının yayınlanması tarihinden itibaren kamuya memur alımlarında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması uygulaması yapılamayacaktır. Anayasa mahkemesinin bu kararı, idarenin bu gerekçe ile oluşturduğu mağduriyetleri sonlandırması açısından önemlidir.” denildi.

“Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması nedeniyle bugüne kadar oluşturulan tüm mağduriyetler acilen giderilmelidir.” denilen açıklamada, “İptal edilen yasa hükmü gereğince kamuya memur olmak için güvenlik soruşturması neticesini bekleyenlerin ivedilikle atamalarının yapılması, güvenlik soruşturması engeli nedeniyle mağdur edilenlerin itirazlarının kabulü, yargıya intikal edenlerden davaları derdest olanların davalarının kabulü,  başvuruları ve davaları olumsuz neticelenenlerin ise mağduriyetlerinin giderilmesi için idari ve yargısal başvuru yollarının açılması, hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir.” şeklinde ifade edildi. (Ramazan Casuk-İLKHA)