10 bin yıllık tarihin dönüşüm süreci

Batman Valiliğinin, "8 Ekim son gün" dediği Hasankeyf için giriş çıkışlar, yeni yapılan köprünün bitmemesi ve yeni yerleşkeye taşınma işlemlerinin henüz tamamlanmasından dolayı şimdilik ertelendi.

Batman'ın tarihi ilçesi olan Hasankeyf'teki Ilısu Barajı nedeniyle sular altında kalacak eserleri korumaya yönelik düzenlenen çalışmalar kapsamında, 12 Mayıs 2017 yılında ilk olarak Zeynel Bey Türbesi taşındı. Zeynel Bey Türbesi'nin taşınmasının ardından Artuklu Hamamı, İmam Abdullah Zaviyesi, Hasankeyf Kalesi Orta Kapısı, Eyyubi (Kızlar) Camisi, Sultan Süleyman Külliye kapısı (Taçkapı), Çeşmesi ile Minaresi ve Er-Rızk Cami Minaresi taş taş sökülerek taşındı.  

Sular altında kalacak Hasankeyf son zamanlarda Batılı basında da geniş yer buldu.

The Guardian gazetesi: Barbarlık!

"Türkiye baraj için 12 bin yıllık tarihi eski şehri, sular altında bırakmaya hazırlanıyor" diyen İngiliz The Guardian gazetesi, olayı "barbarlık" olarak niteledi.

12 Eylül 2019'da yayımlanan haberde gazete, yazının devamında, Batman'a yarım saatlik sürüş sonunda varılan tarihi kent Hasankeyf'i Dicle Nehri'nin kenarında bir vaha olarak tanımladı.

"Hasankeyf, 12 bin yıl öncesine kadar uzanan ve binlerce mağara, kilise ve mezar içeren, yeryüzündeki en eski yerleşim yerlerinden biri olduğu düşünülmektedir" diyen gazete, ancak insanlık tarihinin bu mücevherinin yakında kaybolacağını; yerleşimin çoğunun tartışmalı Ilısu Barajı projesinin bir parçası olarak sular altında kalacağını ekledi.

Gazeteye verdiği açıklamada, Florida Merkez Üniversitesinden Tarih Profesörü Hakan Özoğlu, Hasankeyf'in antik Mezopotamya, Bizans, Arap imparatorlukları ve Osmanlı İmparatorluğu da dâhil olmak üzere uzun tarihinde birçok farklı kültürün bir parçası olduğunu belirttikten sonra, Hasankeyf'e yerleşimin tüm bu sayılan medeniyetlerden önce geldiğinin altını çizdi.

Şehirdeki kalıntılarda Asur, Ermeni, Kürtçe, Arapça gibi farklı dillerde birçok antik metinler olduğunu söyleyen Prof. Özoğlu, Hasankeyf'in geçmişle ilgili birçok cevap verebilecek bir laboratuvar olduğunu ekledi.

Prof. Özoğlu, "İnsan geçmişinin bu kadar nadir fiziksel kanıtı her ne pahasına olursa olsun korunmalıdır."  mesajını verdi.

Gazete, son olarak okuyucularına Ilısu Barajı'nın 100 yıldan daha az bir ömrünün olduğunu belirterek, ancak kırılgan doğal çevrenin tahrip edilmesinin geri döndürülemez olacağını aktardı.

Los Angeles Times: Bilinen en eski insan yerleşimlerinden biri tamamen yutulmak üzere

Amerikan Los Angeles Times da 3 Ekim 2019'da verdiği haberinde tarihi Hasankeyf ilçesinin sular altında kalmasını, "Bilinen en eski insan yerleşimlerinden biri tamamen yutulmak üzere" başlığıyla okuyucularına duyurdu.

Dicle Nehriyle bütünleşik 12 bin yıla kadar bilinen en eski insan yerleşimlerinden biri olan Hasankeyf halkının yaşamlarını şimdiye kadar sürdürdüğü, antik kent için zamanın tükendiğini duyuran Los Angeles Times, yakında tartışmalı bir baraj projesiyle Dicle sularının şehri tamamen yutana kadar yükseleceğini aktardı.

Haberde şu ifadeler yer aldı:

"Sonra, imparatorlukların ve kültürlerin bu tarihi kavşağı ve insan uygarlığının beşiklerinden biri ortadan kalkacaktır. Binyıllar boyunca, 20'den fazla farklı kültüre ev sahipliği yapmış bereketli Mezopotamya topraklarında Dicle Nehri'nin hilalinde oturan Hasankeyf, tarihe damgasını vurmuştur.

Hasankeyf'in hazineleri; bir Roma Kalesi, neolitik yerleşimciler tarafından oyulmuş yaklaşık 4 bin mağara evleri, sırlı mavi ve turkuaz çinileri ile dekore edilmiş 12. yüzyıldan kalma Bizans Sarayı, 15. yüzyıldan kalma bir mezar, Marco Polo tarafından Çin İpek Yolu olarak kullanıldığı sanılan 12. yüzyıldan kalma bir köprünün kalıntıları ve izleridir."

Bugün Dicle'nin doğu kıyısında mükemmel kartpostal görünümlü Hasankeyf'in büyük ölçüde silindiğini duyuran site, büyük sarayın artık beton kaplı olduğunu ve şehrin en etkileyici eski binalarının orijinal yerlerinden sökülerek tekerlekli arabalar üzerinden yeni yerleşkeye taşındığını aktardı.

İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Tarihi profesörü Zeynep Ahunbay ile yaptığı söyleşide Los Angeles Times, Hasankeyf'in tarihi hazinelerinin, çoğu kazılan, en az üçte birinin sular altında kalacağına inanıldığını söyledi.

Kamuoyu ve bilimsel kaygıların kısa ömürlü barajların kültürel olarak bereketli toprakları tahrip etmesine izin verilmemesi gerektiği görüşünü desteklediğini söyleyen Prof. Ahunbay, Hasankeyf'in baraj nedeniyle "ölüme terk edilmemesi" gerektiğini savundu.

ABD'nin Arkansas eyaletinde yaşayan, Arap ve Türk edebiyatı ve kültürü konusunda uzman John Crofoot'ın görüşüne de yer veren haber sitesi, Türkiye'nin "bölgenin biyoçeşitliliğinin yanı sıra ortaçağ İslam medeniyetinin eşsiz bir eserini de yok ettiğini" son olarak okuyucularına duyuruyor.

Al-Jazeera: Hasankeyf birçok medeniyetten kültürler taşıyor

Katar merkezli Al-Jazeera İngilizce haber sitesi 7 Ekim 2019'daki haberinde de Hasankeyf'in sular altında kalmasını konu alan bir haber yayınladı.

Hasankeyf'in dünyanın en eski yerleşimlerinden birisi olduğunun altını çizen Al-Jazeera, antik kentin Tunç Çağı'ndan bu yana Süryaniler, Romalılar, Emeviler, Abbasiler, Selçuklular ve Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yaptığı, onlardan kültürler taşıdığını okuyucularına duyurdu.

Hasankeyf'in antik kalesiyle zamanında İpek Yolu üzerinde önemli mola merkezlerinden olduğunu yazan haber sitesi, şehre bakan ve kireçtaşı kayalıklarla insan yapımı binlerce neolitik mağaraların bulunduğunu belirtti.

Öte yandan The Atlantic sitesi de 8 Ekim 2019'da çıkan haberinde Hasankeyf'ten fotoğraflar paylaşarak tarihin sular altında kalmasının hüzün verici olduğunu belirtti.

Amerikan CBC: Hasankeyf sular altında kalması "umutsuzluk"

Amerikan CBC haber kanalı da 27 Ağustos 2019'daki haberinde Hasankeyf gibi tarihi bir kentin sular altında kalmasını "umutsuzluk" olarak okuyucularına duyurdu.

Su altında bırakılmak üzere olan Türkiye'nin güneyindeki bir antik kent için saatler işliyor diyen haber kanalı, 12 bin yıllık bir geçmişe sahip Hasankeyf'in önümüzdeki birkaç ay içerisinde Ilısu Baraj sularının yükselmesiyle tamamen sular altında kalacağını duyurdu.

Dicle Nehri kıyısında inşa edilen Hasankeyf'in dünyanın en eski yerleşim yerlerinden birisi olduğunu aktaran ABD merkezli CBC haber kanalı, antik kentteki mağaraların neolitik döneme kadar uzanmakta olduğunu ve bazı mağaraların ise halen bazı ailelerce konut olarak kullanıldığının altını çizdi.

Haber kanalı son olarak Hasankeyf'in aslında açık bir hava müzesinden başka bir şey olmadığını söyledi.

CNN: Türkiye'nin tarihi bir kasabası haftalar sonra su altında kaybolabilir

Türkiye'nin eski bir kentinin yakın zamanda sular altında kaybolacağı başlığıyla Hasankeyf'in sular altında kalacağını okuyucularına duyuran Amerikan CNN haber kanalı, 27 Ağustos 2019'daki haberinde, Hasankeyf'in yaklaşık 12 bin yıllık bir geçmişi olduğunu ve potansiyel olarak Mezopotamya'nın en eski yerleşim yerlerinden birisi olduğu bilgisini paylaştı.

CNN, Hasankeyf'i sular altında bırakacak Ilısu Barajı'nın yıllar süren tartışmalarından dolayı yabancı hükümetlerin ve destekçilerin desteğini kaybeden bir proje olduğunu ileri sürdü.

İngiltere dâhil olmak üzere bazı ülkelerin 2001 yılına kadar destek verdikleri Ilısu Barajı'na olan desteklerini kaldırdığını söyleyen CNN, baraj projesine 2008 yılında birkaç Avrupalı firmaların sağladıkları fonların kesildiğini söyledi. (Mehmet Sait Çelik, Ahmet Salim Çakar- İLKHA)