EKONOMİ SERVİSİ 

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Fırat ve Dicle nehirlerinin beslediği bölge olan Fırat-Dicle Havzası ile yukarı Mezopotamya ovaları arasında yer alan Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illerini kapsıyor. Projenin temel amacı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin su ve toprak gibi yerel kaynaklarını etkin ve verimli şekilde değerlendirmek ve bu sayede bölgede yaşayan insanların yaşam kalitesini yükseltmek, istihdam olanaklarını geliştirmek ve kırsal alandaki tarımsal verimliliği artırmak.

GAP kapsamında inşa edilen Atatürk Barajı

GAP kapsamında kurulan ve yapımı devam eden 22 baraj ve 19 hidroelektrik santrali, bölgedeki sulama olanaklarının geliştirilerek tarımsal verimliliğin artırılmasına ve üretimi yapılan bitki türlerinin çeşitlendirilmesine, hidroelektrik santrallerinden elde edilen enerji ise ülkemizin enerji ihtiyacının yenilenebilir kaynaklardan karşılanmasına katkıda bulunuyor.

Son yıllarda bilgi teknolojilerinin ilerlemesiyle canlılara ve çevreye duyarlı, tarımsal üretimde kalite ve verimliliği artıracak projeler geliştiriliyor. Bu teknolojilerden biri de hassas tarım ve sürdürülebilir uygulamalar.

Geleneksel tarım uygulamalarında üretici tarlasının toprak özelliklerini veya toprağın hangi bölümünden ne kadar ürün toplayabileceğini bilse de tarlasını bir bütün olarak değerlendirip bitkilerin ihtiyaç duyduğu gübre ve tarım ilaçlarını alana eşit oranda uygular. Bu durum tarladaki bölgesel farklılıkların göz önünde bulundurulmamasına neden olur. Dolayısıyla tarladaki bazı bitkiler ihtiyacı olandan fazla bazıları ise az sulanır ya da gübrelenir.

Hassas tarım uygulamalarında ise toprak özellikleri, hava durumu, su ve nemlilik oranı gibi veriler üreticiye bilgi teknolojileri kullanılarak sağlanır. Bu durumda üreticiler ürünün ihtiyaçlarına göre sulama ve gübreleme yapabilir. Hassas tarım teknolojileri sayesinde gübre, su, tarım ilacı gibi tarımsal ihtiyaçlar doğru oranda, doğru zamanda ve doğru yerde uygulanabilir. Bu sayede kaynaklar israf edilmeden verimli bir şekilde kullanılır, çevre kirliliği azaltılır ve tarımsal üretimde yüksek verim elde edilir. Hassas tarım teknolojilerinin GAP bölgesinde yaygınlaştırılması ile bölgedeki tarımsal üretim verimliliğinin artırılması sağlanabilir.

Bu amaçla 2014 yılında Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı ve TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü arasında imzalanan anlaşma ile Hassas Tarım ve Sürdürülebilir Uygulamaların Yaygınlaştırılması Projesi (HASSAS) başlatıldı.

HASSAS Projesi’nin 2014-2016 yılları arasındaki ilk aşamasında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki pilot bölgelerde hassas tarım uygulamaları için uydu görüntüleri, insansız hava aracı (İHA) gibi hava platformlarında kullanılan multi/hiperspektral kameralar ve yer platformlarında kullanılan sensörler aracılığıyla veriler toplanması, toplanan verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması amacıyla çalışmalar gerçekleştirildi. Aynı zamanda mevcut bitki örtüsünün belirlenmesi için pilot bölgenin uydu görüntüleri çekildi ve detaylı toprak analiz çalışmaları yapıldı.

Göktürk-2 uydusu tarafından 4 Haziran 2015’te çekilen fotoğrafta Harran Ovası’nın gerçek renk görüntüsü görülüyor.

Göktürk-2 uydusu tarafından 4 Haziran 2015’te çekilen fotoğrafta Harran Ovası’nın yakın-kızılötesi, kırmızı ve yeşil dalga boylarında kaydedilen sahte renk görüntüsü görülüyor. Parlak kırımızı alanlar pamuk ekimi yapılan bölgeleri gösteriyor. Bir malzeme ışıkla etkileştiğinde malzemenin yaydığı ışığın dalga boyu malzemenin türüne göre değişir. Işıkla nasıl etkileştiğine bakılarak malzemenin içeriği hakkında bilgi edinilebilir. Hiperspektral Yakın-Kızılötesi Görüntüleme yönteminde kameralar kullanılarak malzemeden yayılan yakın-kızılötesi dalga boyundaki ışık kaydedilir. Elde edilen veriler kullanılarak malzemenin özellikleri belirlenebilir.

2017 yılının sonunda projenin ikinci aşamasına geçildi. Bu aşamada daha önce elde edilen verilerin analizine göre arazi uygulamalarına yönelik çalışmaların gerçekleştirilmesi hedefleniyor.

Bu projeyle GAP bölgesinde ekonomik değeri yüksek ürünler olan buğday, mısır ve pamuğun analizleri havadan alınan İHA ve uydu görüntüleri ile yer verileri kullanılarak yapılıyor. Bu analizler sayesinde ilaçlama, sulama ve gübrelemeye yönelik hassas tarım uygulamaları geliştirilebilecek. Bu kapsamda ilk olarak en uygun gübre oranı belirlenerek tarım ürünlerinin veriminin artırılması hedefleniyor.

Ayrıca proje kapsamında ülkemizde Çiftçi ve Danışman Arayüzü geliştirilmesine yönelik çalışmalar gerçekleştirildi. Bu yazılım sayesinde sulama, gübreleme ve ilaçlama gibi konularda uzaktan algılama teknolojilerini kullanarak analizler yapan uzmanlar çiftçilere internet üzerinden danışmanlık hizmeti verebiliyor.

HASSAS Projesi ile havacılık ve uzay teknolojileri kullanılarak çiftçilerimizin geleneksel tarım uygulamalarından hassas tarım uygulamalarına geçişi sağlanabilir. Bu sayede daha az tarımsal kaynak kullanılarak daha yüksek ürün verimi elde edilirken ekolojik dengenin korunmasına katkıda bulunulabilir.

Kaynak, TÜBİTAK