Rusya'ya ya da başka bir ülkeye ihraç edilen tarım ürünlerinin zararlı bulunduğu için geri gönderildiğine yönelik haberlerin sayısı arttıkça, kamuoyunda "Bu tarım ürünleri ne oluyor, iç piyasaya sürülüyor mu?" sorusu da ağırlık kazandı.

Binlerce tonluk sebze-meyvenin insan sağlığına zararlı olduğu gerekseçiyle Türkiye'ye geri gönderildiği bilinen bir durum. Bu sebze-meyvenin iç piyasaya sürüldüğüne dönük iddiaları Bakanlık kesin bir dille yalanlıyor.

Sürecin nasıl işlediğini, bu konuya ilişkin yasal mevzuatı, oluşan soru işaretlerini Gıda Mühendisi Bülent Şık, Bianet için yazdı.

Şık'ın verdiği bilgilere göre ihracattan geri dönen gıda ürünlerine ilişkin prosedür “Bitkisel Gıda ve Yemin İhracatında Sağlık Sertifikası Düzenlenmesi ve İhracattan Geri Dönen Ürünler İçin Uygulama Yönetmeliği” adlı mevzuat kapsamında yürütülüyor. Gümrüğe geri dönen gıda ürünleri Tarım Bakanlığı uzmanları tarafından kontrol ediliyor. 

Burada şüpheleri artıran, ihracattan dönen tarım ürünlerinin iç piyasaya sürüldüğü iddialarını güçlendiren bir boşluk var. 

Şık, mevzuatta ürünün iade nedeninin bildirilmesinin ihracatçının beyanına dayandığını, bu nedenle de yanlış beyan nedeniyle zehirli ürünlerin iç piyasaya sürülebileceği görüşünde:

"İade ürün ülkemiz gümrüğüne geldiğinde ihracatçı firma Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı il müdürlüklerindeki ihracat işleri ile ilgili birime yazılı bir başvuru yapıyor. Firma başvurusunda ürünün neden iade edildiğine dair bir beyanda bulunuyor. Ve o beyana göre ürünler kontrol ediliyor. Kanımca meselenin en kritik noktası da burada yatıyor. Sadece ihracatçı beyanını dikkate almak kontrol zafiyeti yaratır. Meselenin odak noktası iade edilen gıda ürünlerinin iade nedeninin sadece ihracatçının beyanına tabi olması.

Gıda ürününü gerekli şartlara uygun bulmadığı için ülkemize geri gönderen ülkeden herhangi bir resmi evrak istenmiyor. Dolayısıyla pestisit veya aflatoksin gibi sağlığa çok zararlı zehirli kimyasal maddeler içerdiği için geri gönderilen bir ürünün iade nedeni olarak firma tarafından bakanlığa verilen beyanda “üründe haşere tespit edildiği için iade edildi” ya da “uygunsuz ambalaj kullanımı nedeniyle geri gönderildi” ya da “ürünler istenilen boyutlarda değildi” gibi gerçek durumla uyuşmayan nedenler belirtilmesi mümkün.Özetle söylemek gerekirse iade nedeninin gerçek dışı bir beyana dayanması olasıdır."

Bülent Şık, "İhracatçı firma yetkililerinin doğru söylediğini nasıl bileceğiz, sorusunun ne yazık ki net bir yanıtı yok. Gümrüklerde gıda kontrolü yapan personel herhangi bir şeyden kuşkulanıp detaylı bir soruşturmaya girmediği sürece de bilemeyeceğiz" dedi.