Hollanda'nın Lahey şehrindeki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesince (ICTY) 2016'da hakkında 40 yıl hapis cezası verilen Bosnalı Sırpların eski lideri Radovan Karadzic'in temyiz kararı yarın açıklanacak.

Bosna'daki savaşta (1992-1995) Sırpların liderliğini yapan Karadzic, savcılığın hazırladığı 11 maddelik iddianamedeki 10 maddeden suçlu bulunmuş ve Srebrenitsa soykırımı, çeşitli savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan 40 yıl hapse mahkum edilmişti.

Hakkındaki karara 2016 yılının temmuz ayında itiraz eden Karadzic, "adil yargılanmadığını" ve "hakimlerin hakkında hüküm verirken hata yaptığını" öne sürerek beraat ya da yeniden yargılanma talep etmişti.

"Bosna Kasabı" olarak da anılan Karadzic'e verilen 40 yıl hapis cezasından kısmen memnun olan savcılık da temyiz davasında eski Sırp liderin müebbet hapse mahkum edilmesini istedi.

Dava sürecinde ne oldu?
Bosna'daki savaşın ardından kimlik değiştirerek uzun yıllar izini kaybettiren Karadzic, 2008'de Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da yakalandı. Lahey'e götürülen Karadzic'in davası 2009'da başladı.

ICTY'de 7 yıl süren davada karar, 24 Mart 2016'da açıklandı. Karadzic, "soykırım", "insanlığa karşı suç işlemek" ve "savaş kurallarını ihlal etmek" suçlarından 40 yıl hapse mahkum edildi.

Hakimler Konseyi, sadece iddianamenin ilk maddesinde bulunan Bratunac, Foca, Kljuc, Prijedor, Sanski Most, Vlasenica ve Zvornik şehirlerinde de soykırım suçu işlendiği iddialarını "delil yetersizliği" nedeniyle reddetti. Karadzic bu şehirlerde soykırım suçundan değil, sürgün, etnik temizlik, katliam gibi insanlığa karşı suç işlemek ve savaş kurallarını ihlal etmekten suçlu bulundu.

"Soykırım" başlığı altında Srebrenitsa'da 1995'te yaşananlardan dolayı suçlu bulunan Karadzic'in Sırp güçlerinin hedefinin Srebrenitsa’nın Bosnalı Müslümanlardan temizlenmesi olduğuna hükmedilirken, bu hedefin savaş suçlusu Sırp komutan Ratko Mladic ile Karadzic’in ortak planı olduğu ifade edildi.

Karadzic ayrıca 1992-1995 yıllarında Sırp güçleri tarafından kuşatma altında tutulan başkent Saraybosna'da sivillere yönelik saldırılar ve 1995'te BM gözlemcilerinin esir alınması olayından suçlu bulundu.

Temyiz davası devam ederken hakim değişti
Karadzic, ICTY'nin davalarını devralan Uluslararası Ceza Mahkemeleri Mekanizmasına (MICT) geçen eylül ayında yaptığı başvuruda, temyiz davasında görevli hakimlerden Theodor Meron'un değiştirilmesini istedi.

Karadzic'in avukatı Peter Robinson, MICT'ye sunduğu talepte, Meron'un Karadzic'in 40 yıl hapse mahkum edildiği ilk davada da görevli olduğuna işaret ederek aynı ismin temyiz davasında da yer almaması gerektiğini savundu.

Temyiz davasına bakan hakimler konseyinin başkanı da olan Meron, bu talebin ardından kendi isteğiyle davadan çekildiğini açıkladı. Meron'un görevini İvo Rosa devraldı.

Temyiz kararına kadar serbest kalmak istedi
Lahey'deki Scheveningen Cezaevi'nde mahkumiyeti devam eden Karadzic, temyiz davasındaki hakim değişikliği nedeniyle kararın açıklanmasının ertelenmesini sebep göstererek nihai karara kadar serbest kalmak istediğini ifade etti.

Karadzic hakkındaki temyiz kararı, geçen aralık ayında açıklanması planlansa da hakim değişikliği nedeniyle marta ertelenmişti.

Radovan Karadzic kimdir?
Karadağ sınırları içinde kalan Petnijca beldesinde 19 Haziran 1945'te doğan Radovan Karadzic, Saraybosna Üniversitesinde psikoloji eğitimi aldıktan sonra bir süre şehrin en büyük hastanesi konumundaki Kosevo'da çalıştı.

Bosna Hersek'te 1989'da kurulan Sırp Demokrat Partisinin (SDS) kurucularından olan Karadzic, Bosna'daki savaşın patlak vermesinden hemen önce ilan edilen Sırp Cumhuriyeti'nin (RS) de ilk başkanı oldu.

Savaşta Sırpların yaptığı soykırım, katliam, etnik temizlik ve tecavüz başta olmak üzere birçok suçtan sorumlu tutulan Karadzic hakkında 1995'te yakalama kararı çıkarıldı.

Uzun yıllar Dragan David Dabic kimliğiyle Sırbistan'da yaşayan Karadzic, 2008'de Belgrad'da tutuklanarak yargılanmak üzere Lahey'e götürüldü.

ICTY kapandı, MICT kuruldu
Eski Yugoslavya topraklarında 1990'lı yıllarda işlenen suçların cezalandırılması amacıyla 1993'te BM kararıyla kurulan ICTY, 2017 sonunda kapılarını kapattı. 24 yıl boyunca suçluların cezalandırılması ve kısmen de olsa adaletin sağlanması için önemli kararlara imza atan mahkeme, "Prlic ve diğerleri" davası ile faaliyetlerini fiilen sonlandırdı.

Kararları birçok kez "siyasi" olarak da nitelendirilen ICTY'nin verdiği "soykırım", "insanlığa karşı suçlar" ve "savaş suçları" cezaları, herkesin yargılanıp cezalandırılabileceğini gösterdi. Mahkemenin Srebrenitsa'da işlenen suçları "soykırım" olarak nitelendirmesi, tarihi bir karar olarak kabul gördü.

Mahkeme, sayıları diğerlerine göre fazla olmasına rağmen sadece Sırpları değil, Boşnak, Hırvat ve Arnavutları da cezalandırmaktan geri kalmadı.

ICTY, ilk mahkumiyet kararını 1996'da verdi. Bosna Hersek'teki Sırp ordusu askerlerinden Drazen Erdemovic, Srebrenitsa'daki soykırımda işlediği suçlardan 10 yıl hapse mahkum edildi. Mahkemenin son kararı ise 6 Hırvat'ın yargılandığı "Prlic ve diğerleri" davasının temyiz duruşmasında alındı. Savaş suçlusu eski Hırvat general Slobodan Praljak'ın duruşma esnasında zehir içerek intihar ettiği duruşmada, mahkeme 6 Hırvat hakkında Bosna'daki savaşta işledikleri suçlar nedeniyle toplam 111 yıl hapis cezası verdi.

Müebbet alanların tamamı Sırp
ICTY, 24 yıllık döneminde 161 kişi hakkında iddianame hazırladı. 90 kişi hakkında 1 yıldan müebbete kadar farklı cezalar verildi. Tamamı Sırp 6 isim hakkında müebbet hapis cezası verildi. Bunlar; Stanislav Gajic, Vujadin Popovic, Ljubisa Beara, Milan Lukic, Zdravko Tolimir ve Ratko Mladic oldu.

ICTY ayrıca 19 isim hakkında beraat kararı verdi. Beraat edenler arasında Kosova'nın mevcut Başbakanı Ramush Haradinaj ile Srebrenitsa'da önemli başarılar gösteren Boşnak komutan Naser Oric de bulunuyor.

20 isim hakkındaki iddianameler sonrasında geri çekilirken, 10 kişi Lahey'e sevk edilmeden önce, 7 kişi de sevk edildikten sonra hayatını kaybetti ve haklarında herhangi bir hüküm verilemedi. Mahkemeye sevk edildikten sonra ölen isimler arasında Sırbistan'ın eski cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic de bulunuyor. Öte yandan, cezalarını çektikleri esnada ölenlerin sayısı ise 9.

ICTY tarafından cezalandırılan 56 isim de cezalarını tamamlayıp serbest kaldı.

ICTY'nin kapatılmasının ardından devam eden temyiz davaları ve daha önce yeniden görülmesine karar verilen Jovica Stanisic ve Franko Simatovic’in davaları Uluslararası Ceza Mahkemeleri Mekanizması (MICT) devraldı. MICT, ICTY'nin yanı sıra Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesinin (ICTR) devamı niteliği taşıyor.

MICT, ilk kararında daha önce ICTY tarafından hakkında beraat kararı verilen Sırp Çetnik lider Vojislav Seselj'i temyizde 10 yıl hapse mahkum etti. Seselj, daha önce cezaevinde geçirdiği süre göz önüne alınarak yeniden cezaevine konmasa da "savaş suçlusu" olarak hüküm giydi.