LONDRA/ GÖKHAN KURTARAN/ANALİZ

Ekonomisinin yüzde 90'dan fazlası petrole dayanan Venezuela'da, güvenlik sorunları gerekçe gösterilerek ülkenin batısında protestoların başladığı 2014 yılı bir dönüm noktası olarak görülüyor.

Venezuela'nın 2014 yılından itibaren derin bir krize doğru sürüklenmesinin altında; ekonominin ağırlıklı olarak ham petrol ihracatına dayanması, petrol fiyatlarının düşüşü ile ülke gelirinin darbe alması ve ABD`nin yönetim karşıtı tavır almasının yatırımcı üzerinde oluşturduğu negatif algı yatıyor.

Venezuela, yer altı kaynakları açısından dünyanın en zengin ülkelerinin başında geliyor. Yaklaşık 30,5 milyonluk nüfusa sahip Venezuela'da, ekonomi 2014 yılından itibaren petrol fiyatlarından olumsuz yönde etkilenmeye başladı.

İhracat gelirlerinin yüzde 90`ından fazlasını ağırlıklı olarak ham petrol ihracatından elde eden ülkenin, kamu gelirleri ciddi şekilde azaldı. İthalata dayalı günlük ürünlerin fiyatlarındaki artış ve para birimindeki sert değer kayıpları halkın alım gücünü azaltırken, enflasyonun da yüzde 1 milyonun üzerine çıkmasına neden oldu.

EKONOMİSİ 2013'TEN SONRA HER YIL ARTAN ŞEKİLDE DARALDI

2013 yılında 90 doların üzerinde olan petrol varil fiyatının 2015`te 40 dolara yaklaşması, Venezuela ekonomisi üzerinde büyük baskı oluşturdu. Ülkenin milli geliri 2013 yılından sonra sert düşüş kaydetti.

Venezuela`nın 2013'te 234,4 milyar dolar olan GSYH'si 2014'te 212,3 milyar dolara, 2017'de 210,1 milyar dolara, geçen yıl ise 93,3 milyar dolara geriledi. 2013 yılında kişi başına 7 bin 869 dolar olan milli gelir, 2017'de 6 bin 890 dolara, geçen yılın sonunda ise 3 bin 300 dolara düştü.

Venezuela ekonomisi, 2013'ten sonra her yıl artan şekilde daraldı. Ülkede 2013'te yüzde 1,3 büyüyen ekonomi, 2014'te yüzde 3,9, 2015`te yüzde 6,2, 2016'da yüzde 16,5, 2017`de yüzde 14 ve geçen yıl yüzde 18 küçüldü.

HERHANGİ BİR ÜRÜNÜN FİYATI, YAKLAŞIK 19 GÜN SONRA 2 KATINA YÜKSELİYOR

Venezuela'da 2013 yılında çift hanelerde olan enflasyon, sadece birkaç yılda yüzde 1 milyonu geçti. 2013'te yüzde 43,5 olan enflasyon, 2014`te yüzde 57,3`e, 2015`te yüzde 111,8`e, 2016`da yüzde 244,4, 2017`de bin 87`ye ve geçen yıl yüzde 1 milyon 370 bine ulaştı.

Uluslararası Para Fonu (IMF), Venezuela`da enflasyonun 2019 sonunda yüzde 10 milyon seviyesine ulaşmasını bekliyor. Enflasyonun artış hızının "aşırı" yüksek olması nedeniyle herhangi bir ürünün mevcut fiyatı, yaklaşık 19 gün sonra 2 katına çıkıyor.

Venezuela'da işsizlik de yıllar içerisinde artış kaydetti. 2013 yılında yüzde 7,3 olan işsizlik, 2016`da yüzde 20,6`ya, 2017`de yüzde 27,1`e ve geçen yıl yüzde 34,3`e yükseldi.

İHRACATINDA DA, İTHALATINDA DA İLK SIRADA ABD VAR

Venezuela'nın en büyük ihracat pazarı, gerilimli ilişkilerine rağmen yüzde 34,8 ile ABD... Venezuela, ihracatının yüzde 17,2`sini Hindistan'a, yüzde 15,9`unu da Çin`e gerçekleştiriyor.

Venezuela'nın ithalatında da yine ABD, yüzde 25,4'lük pay ile ilk sırada yer alıyor. Çin yüzde 14,5 ile ikinci, Meksika ise yüzde 9,7 ile üçüncü sırada bulunuyor.

Venezuela, son yıllarda ihracattan daha az gelir elde etti. Ülkenin ihracatı 2017'de 2013 yılına göre yüzde 66,8 azalarak 29,2 milyar dolara geriledi.

Venezuela ekonomisi, son yıllarda petrol fiyatlarındaki düşüşten ağır darbe aldı. Ülke ekonomisinin dayalı olduğu petrol ihracatında ham petrolün payı yüzde 88,3, işlenmiş petrolün payı ise yüzde 11,7 seviyesinde yer alıyor.

Venezuela`nın ihracatında yüzde 91'lik pay ile ilk sırayı petrol alırken (26 milyar dolar), petrolü yüzde 1,8 pay ile (532,6 milyon) organik kimyasallar, yüzde 1,2 pay ile demir-çelik (350,8 milyon dolar), yüzde 1,1 ile cevher, cüruf (333,4 milyon dolar), yüzde 1,1 ile alüminyum (327,5 milyon dolar), yüzde 0,6 ile gübre (173,9 milyon dolar), yüzde 0,5 ile balık (151,6 milyon dolar), yüzde 0,5 ile organik olmayan kimyasallar (135,8 milyon dolar), yüzde 0,2 ile bakır (60,3 milyon dolar) ve yüzde 0,2 ile plastik ürünler (60,1 milyon dolar) takip ediyor.

Ülkenin ithalatında ise yüzde 20'lik pay ile işlenmiş petrol ve akaryakıt (2 milyar dolar) ilk sırada geliyor. İthalatta makine ve bilgisayarlar yüzde 13 (1,4 milyar dolar), hububat yüzde 7,8 (790,7 milyon dolar), elektrikli aletler yüzde 5,7 (572,3 milyon dolar), demir-çelik ürünleri yüzde 3,7 (372,8 dolar), taşıt araçları yüzde 3,5 (356,9 milyon dolar), organik kimyasallar yüzde 3,2 (319,1 milyon dolar), tıbbı ürünler yüzde 2,4 (245,5 milyon dolar), hayvansal ve bitkisel yağlar yüzde 2,2 (220,3 milyon dolar), mısır gevreği, süt ürünleri ise yüzde 2 (199,5 milyon dolar) paya sahip bulunuyor.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) verilerine göre, Venezuela 302,8 milyar varil ile petrol rezervleri bakımından dünyada ilk sırada bulunuyor. Suudi Arabistan`ın bilinen toplam petrol rezervi ise 262,2 milyar varil seviyesinde.

5 SIFIR GİDİP YENİ BANKNOTLAR TEDAVÜLE GİRİNCE HALK, TOMARLA NAKİT TAŞIMAKTAN KURTULDU

Ekonomiyi içinde bulunduğu zor durumdan kurtarabilmek adına ülke yönetimi, geçen yılın ağustos ayında, sert değer kayıpları yaşayan para biriminden 5 sıfır attı ve para biriminin adını "Egemen Bolivar" olarak değiştirdi. Ayrıca, 8 adet yeni banknot tedavüle girdi. Böylece Venezuela halkı, yüksek enflasyonla fiyatları artan ürünleri almak için yanında tomarla nakit taşımaktan kurtuldu.

İktidarın Venezuela`yı yeniden ayağa kaldıracağına inandığı ekonomik paket kapsamında 1 Eylül`den itibaren asgari ücret 34 kat artırıldı.

Venezuela ayrıca, milli kripto para olan Petro`yu kullanıma soktu. Petro`nun petrole dayanan bir kripto para birimi olması nedeniyle uluslararası petrol varil fiyatı esas alındı. Ayrıca, kamu gelirlerini artırabilmek için katma değer vergisi yüzde 4`ten yüzde 16`ya çıkarıldı.

AA