İşlediğin Her Kötülükten Sonra Onu Silecek Bir İyilik Yap

… Hadis-i şerifin ikinci cümlesinde Resulullah aleyhissalatu vesselam şöyle buyuruyor: “…İşlediğin her kötülükten sonra onu silecek bir iyilikte bulun!...”

Hadis-i şerifin bu cümlesinde “hasene” ve “seyyie” tabirleri geçmektedir. Hasene iyilik, seyyie ise kötülük demektir. Ayrıca bu cümlede iyiliğin kötülüğü sileceği ifade ediliyor. Ancak iyilik ve kötülükten neyin kastedildiği ve silmenin nasıl olacağı hakkında İslam âlimlerinin değişik görüşleri vardır.

İmam Nevevî (radiyallahu anh) şunları kaydetmektedir: “Efendimiz aleyhissalatu vesselamın, ‘Yaptığın her kötülüğün peşinden onu silecek bir iyilikte bulun` ifadesi: Bir günah işleyince ondan istiğfar et, sonra da onu silecek bir iyilik yap, demektir.”

Bu hadisin zahirine bakılırsa, -her iyilik on misline katlansa da- bir iyilik sadece bir tek kötülüğü siler. İyiliğin sevabındaki katlama kötülüğü silemez. Ancak durum zahire göre değildir. Aksine bir iyilik, on kötülüğü silebilir. Hadis-i şerifte bunu destekleyen rivayetler vardır. O da Efendimiz aleyhissalatu vesselamın şu ifadeleridir: “Her namazın ardından on kere tekbir getirirsiniz, on kere hamdedersiniz, on kere tesbih getirirsiniz. Bu dille yüz elli, mizanda ise binbeşyüz demektir.” Efendimiz aleyhissalatu vesselam sonra şöyle buyurdu. “Hanginiz günde binbeşyüz günah işleyebilir ki?” (Ahmed) İşte bu hadisler katlamanın da kötülükleri yok edeceğini gösterir.

Hadisin zahiri, iyiliklerin genel manada kötülükleri yok edeceğini ifade ederse de bu Allah hakkı ile alâkalı olan kötülükler hakkındadır. Zira öfke, gıybet, koğuculuk gibi kul hakkı ile ilgili kötülükler, ancak gıybet edenin diğerine açıkça, ben senin aleyhinde şöyle, şöyle söyledim diye yaptıklarını söylemesi ve diğerinin de helâlleşmesi neticesinde silinir. (İmam Nevevî, Kırk hadis şerhi)

Sadüddin Taftazani (rahimehullah) ise şöyle der: “Yaptığın her kötülüğün peşinden bir iyilikte bulun.” Yani yaptığın kötülüklerin eserlerine tamamen zıt olan iyilikleri bizzat girişerek yap. “Ki onu silsin” Yani Allah Teâlâ o kötülüklerin eserlerini kalpten veya kâtip meleklerin defterinden silsin ve yerine ibadet ve iyilikleri kaydetsin.

Burada zikredilen “İyilik” şeriat kurallarını vaz` eden Şari`in insanları kendisine davet ettiği şeydir. “Kötülük” ise sakındırdığı şeydir. Böylece “İyilik” hadd cezasına veya şiddetli tehdide sebep olan büyük günahları ve onların dışında kalan küçük günahların hepsini kapsar.

Kâdî, tefsirinde şöyle der: “Küçük günahlar ve kullardan gizli işlenen büyük günahlar iyiliklerle affolunurlar. Zira Allah Teâlâ “Günahlarınızı bağışlarız” buyuruyor. Hem bu hadis-i şerif de buna delalet eder. Fakat açıktan işlenmiş ve hâkimin yanında kesinleşmiş olan büyük günahların cezası ancak tevbe ile düşebilir.”

İyilikten sonra kötülüğü işlemek ise; eğer kötülük (Allah korusun) irtidat yani dinden dönme ise iyiliklerin tümünü siler, diğer kötülükler ise iyilikleri silmezler. (Kırk Hadis Şerhi, Sadüddin Teftazani)

Şeyh Ahmed bin Hicazî der ki: “İyilikten kasıt beş vakit namazdır. Zira Allah Teâlâ şöyle buyuruyor: “Gündüzün iki tarafında (öğle ve ikindi vakitlerinde) ve gecenin (gündüze) yakın saatlerinde (akşam, yatsı ve sabah vakitlerinde) namaz kıl. Hiç şüphesiz iyilikler (büyük günahlardan kaçınmak şartıyla) kötülükleri giderir.” (Hûd: 114)

Resulullah aleyhissalatu vesselam da buyuruyor ki “Beş vakit namaz, iki Cuma ve iki ramazan -büyük günahlardan sakınıldığı müddetçe- aralarında işlenen günahlara kefaret olurlar.

Yine Resulullah aleyhissalatu vesselam buyuruyor: “Söyler misiniz? Şayet birinizin kapısının önünden bir nehir geçer de günde beş defa o nehirde yıkansa üzerinde kirden bir şey kalır mı? “ sahabeler “Hayır kalmaz” deyince; O da: “Aynen öyle de Allah Teâlâ beş vakit namazla kötülükleri siler” buyurdu. (Hadis imamları)

Ebu Umame el-Bahili radiyallahu anhdan rivayet edilmiştir. Dedi ki: “Bir ara Resulullah aleyhissalatu vesselam camide bulunurken biz de yanında oturuyorduk. Bir de baktık ki bir adam çıkageldi ve ‘Ya Resulallah ben bir hadd cezası hak ettim onu bana uygula` dedi. Resulullah aleyhissalatu vesselam cevap vermedi. Sonra adam tekrar etti. Resulullah aleyhissalatu vesselam tekrar cevap vermedi. Adam üçüncü sefer de tekrar etti yine Resulullah aleyhissalatu vesselam cevap vermedi. Sonra namaz kılındı. Resulullah aleyhissalatu vesselam kalkıp ayrılınca adam Onun peşine düştü ve tekrar dedi ki, “Ya Resulallah ben bir hadd cezası hak ettim onu bana uygula.” Resulullah aleyhissalatu vesselam ona: “Güzel bir şekilde abdest aldın mı?” dedi “Evet ya Resulallah” dedi. “Sonra bizimle beraber namaza durdun” dedi. “Evet ya Resulallah” dedi. “O halde Allah cezanı affetmiştir” dedi.

Bu hadis-i şeriflerden anlaşıldı ki iyilikler beş vakit farz namazdır, kötülükler de küçük günahlardır. Fakat hadis-i şerifin zahirine bakılarak; iyiliklerin genel, silmenin de tüm günahlar için olduğunu söylemek de caizdir. Zira Allah`ın fazlı geniştir...

Küçük günahlar; hem tevbe ile hem Allah`ın emrine uyarak büyük günahları terk etmek ve hem de ibadetler ile affolunurlar.

Resulullah aleyhissalatu vesselam buyuruyor ki: “Güzel bir şekilde temizlenip şu mescitlerden herhangi birine kasteden hiçbir kimse yoktur ki Allah Teâlâ onun attığı her bir adımla ona bir sevap yazmasın, bir derece yükseltmesin ve bir hatasını silmesin.” (El-Futûhat-ül Vehbiyye)

İslam ıstılahında “İyilik - Hasene” ve “Kötülük- Seyyie” değişik manalara gelirler:

1- İyilik; tevhid, kötülük ise şirk manasına gelir. Allah Teâlâ şöyle buyuruyor: “Kim iyilik yaparsa yani Allah`ı tevhid (birlerse) ederse onun için ondan bir hayır vardır. Kim de kötülük işler yani Allah`a şirk koşarsa yüzüstü ateşe atılır.” (Neml: 89, 90)

2- İyilik; yağmurun çokluğu, bolluk ve hayır manasına, kötülük ise yağmurun yokluğu ve hayrın azlığı manasına gelir. Allah Teâlâ buyuruyor: “Kendilerine iyilik gelince ‘bu bizimdir` derler. Eğer kötülük yani yağmurun kesilmesi ve bitkilerin azlığı musibeti başlarına gelirse Musa ve beraberindekilerin uğursuzluğuna verirler.”

3-İyilik; afiyet, Kötülük ise dünyadaki azap manasına gelir. Allah Teâlâ buyuruyor: “Onlar iyilikten yani afiyetten önce kötülük, yani dünya azabı(nın gelmesi) konusunda acele ediyorlar.

4-İyilik; af etme ve güzel söz söyleme, Kötülük ise kötü söz söyleme ve eziyet verme manasına gelir. Allah Teâlâ buyuruyor: “Onlar iyilik ile kötülüğü giderirler. Yani güzel söz ve af ile kötü söz ve eziyetleri def ederler.”

5-İyilik; zafer ve ganimet, Kötülük ise öldürülme ve hezimet manasına gelir. Allah Teâlâ buyuruyor: “Şayet size bir iyilik yani Bedir günündeki zafer ve ganimet ulaşırsa bu onları rahatsız eder. Eğer bir kötülük yani Uhud günündeki öldürülme ve hezimet size isabet ederse bu onları sevindirir.”

İmam Kuşeyri der ki, “Kulun tüm vakitlerini ibadetlerle geçirmesi gerekir. Zamanın bir anı dahi eda edilmesi gereken bir farzdan veya yapılması tavsiye edilen bir sünnetten boş geçmesi büyük bir hasret ve apaçık bir hüsrandır. “Hiç şüphesiz iyilikler kötülükleri giderir. Bu, nasihat alabilenler için bir hatırlatmadır.” (Hûd: 114)

Bu ayet-i kerimenin tefsiri hakkında şunlar söylenmiştir:

“İbadetlerin nurları, masiyetlerin karanlıklarını giderir.”

“Gözyaşının akıtılması, yanlışların kötülüklerini giderir.”

“İstiğfarın iyilikleri, küçük günahlarda ısrar etmenin kötülüklerini giderir.”

Hadis-i şeriften çıkan hükümler:

1-Nefis muhasebesini yapmak vaciptir. Zira Peygamberimiz aleyhissalatu vesselam başka bir hadiste: “Siz hesaba çekilmeden önce kendi kendinizi hesaba çekin.” (Hindi Kenz-ül Umman) buyurmuştur. Allah Teâlâ da: “Ey insanlar, Allah`tan korkun, her bir nefis yarın için ne gönderdiğine baksın.” (Haşr: 59) buyurmaktadır. (İmam Nevevî)

2-Kul hakkı hariç büyük-küçük tüm günahlar samimi bir tevbe ile affolunur.

3-Kul hakkı ancak helalleşmekle affolunur. Helalleşmek mümkün olmazsa çokça istiğfar ve mağdura dua etmek gerekir. Bu da olmazsa kıyamet günü, haksızlık yapanın iyilikleri mağdura verilir.

4-Küçük günahlar hem tevbe, hem büyük günahlardan kaçınmak hem de iyiliklerle affolunur.

5-İyiliklerdeki sevabın kat kat verilmesi de kötülükleri siler.

6-İyilikler derecelerine göre kötülükleri silerler.

Tevvab ve Ğaffar olan Allah bizleri “iyilikleriyle kötülükleri defedenler”den eylesin. Âmîn…

Kaynak, İNZAR DERGİSİ / ABDULKUDDÜS YALÇIN (makalenin konuyla ilgili bölümü)