TEKNOLOJİ SERVİSİ

TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü`nde (TÜBİTAK UZAY) üretim ve test süreçleri devam eden Hall Etkili İtki Motoru Geliştirme Altyapı Projesi (HALE) yerli telekomünikasyon ve yer gözlem uydularının itki sistemi ihtiyacını karşılayacak.

Örneğin proje yöneticiliğini TÜBİTAK UZAY`ın yaptığı TÜRKSAT 6A milli haberleşme uydusunda HALE projesi ürünü olan itki sistemi kullanılacak.

TÜBİTAK UZAY elektrikli itki sistemlerinin tasarımı, üretimi ve testleri için ihtiyaç duyulan bütün teknik altyapıya sahip.

İtki motorunun yeterlilik testleri kapsamında işlevsel ve performans testleri geçen ay TÜBİTAK UZAY`daki test laboratuvarında gerçekleştirildi.

Test sürecinde itki motorunun çalışması esnasındaki performansını belirlemek amacıyla itki ve kuyruk gazı (plume) dağılımı ölçümleri yapıldı.

İtki motorunun 70 milinewton (mN) itki üretmesi amaçlanıyordu. Testler sonucunda itki değeri, gereksinimi fazlasıyla karşılayacak şekilde, 80 mN olarak ölçüldü. Kuyruk gazı (plume) dağılımının ise 90 dereceden küçük olması hedefleniyordu. Bu değer ise 71 derece olarak ölçüldü.

Kuyruk gazı dağılımı motorun karşısına yerleştirilen, bir yay üzerindeki Faraday ölçüm uçlarının (probların) motor önündeki bölgeyi 180 derece taraması ile ölçülür. Kuyruk gazı dağılımı hesaplanırken motordan çıkan iyonların %90`ının bulunduğu açı değeri esas alınır.

İtki motorundan çıkan iyonlar yüksek hızlı ve enerjili olduğundan uydudaki ekipmanlara (örneğin güneş panellerine) zarar verebilir, uydunun işlevlerini ve yer ile uydu arasındaki iletişimi bozabilir. Bu nedenle kuyruk gazı dağılımı belirli bir değerin altında olmalıdır.

TİTREŞİM TESTİ

İtki motorunun yeterlilik testlerine 1 Ağustos 2018 tarihinde gerçekleştirilen titreşim testleri ile devam edildi. Titreşim testi sırasında itki motoru titreşim tablası üzerine yerleştirildi ve bu tabla sırasıyla x, y ve z eksenlerinde hareket ettirildi.

Test sonucunda itki motorunda herhangi bir yapısal değişim olup olmadığı incelendi ve itki motorunun titreşim testlerinden başarıyla geçtiği belirlendi.

Titreşim testlerinden sonra işlevsel testler tekrarlanarak itki motorunun performansında herhangi bir sorun olmadığı belirlendi.

Uydular fırlatma sırasında şiddetli titreşime maruz kalır. Bu nedenle yerde gerçekleştirilen testlerde, uydu bileşenlerinin fırlatma sırasında ve uzayda görev yaparken maruz kalabilecekleri titreşime karşı dayanıklılıkları ölçülür. Titreşim testleri sırasında uydu bileşenlerine fırlatma sırasında maruz kalabilecekleri maksimum yükten daha fazlası uygulanır.

ISIL VAKUM DÖNGÜ TESTİ

İtki motorunun ısıl vakum döngü testleri 6-9 Ağustos 2018 tarihlerinde gerçekleştirildi. İtki motoru vakum ortamında -400C ve +800C sıcaklık aralığında sekiz döngüye maruz bırakıldı.

Bu test sırasında itki motoru bir vakum odasına yerleştirilir. Vakum odasının içinde uzaydakine benzer koşullar (vakum, aşırı sıcak ve aşırı soğuk) oluşturulur.

Testlerden önce ve sonra gerçekleştirilen görsel inceleme ve işlevsel testlerin sonuçları karşılaştırıldı ve itki motorunda herhangi bir yapısal değişim olmadığı gözlendi. Yani itki motoru ısıl vakum döngü testinden de başarıyla geçti.

İtki motorunun yeterlilik testleri kapsamında son olarak şok testi uygulanacak. Şok testinden sonra gerçekleştirilecek son işlevsel testten sonra itki motorunun yeterlilik test süreci tamamlanacak.

Yazar; Başuzman Araştırmacı Banu Çiçek Aydın / TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü

Kaynak, TÜBİTAK