Cuma namazı, Allah`ın bu ümmete bahşettiği en önemli ibadetlerden biridir. Zira hem ibâdi hem siyasi hem de içtimai anlamda müslümanlar için büyük önem taşıyan ve ancak hakkıyla eda edildiği takdirde şükrü yerine getirilebilen bu namaz, hac gibi tarih boyunca müslümanlar arasına ülfet ve birliktelik katmış, izzet ve şeref göstergesi olmuştur. Tabi diğer fıkhî meseleler gibi Cuma namazı da mezhep imamlarının, hakkında ihtilaf ettiği ibadetlerden biri olmuştur. Söz konusu bu ihtilaf da namazın hükmüyle ilgili değil sonrasında kılınan öğle namazıyla ilgilidir.

Şafi, Maliki ve Ahmed Bin Hanbel`e ait olan bir görüşe göre ihtiyaç hali dışında bir beldede Cuma için birden fazla camide namaz kılınması caiz değildir. Hanefi mezhebi ve İmam Ahmed`in bir diğer görüşüne göre ise birden fazla camide Cuma namazı kılınabilir. Aynı şekilde Hanefi imamlarından İmam Kâsânî de bu konuda kendi mezhebinden farklı düşünmektedir. Bu iki farklı görüşe binaen aynı beldede sadece bir mescitte Cuma namazı kılmak cumanın sahih olma şartlarından olduğu için bunun aksine kılınan namaz Şafi mezhebine göre geçersiz sayılır. Bu bakımdan ihtiyaten ayrıca öğle namazı dört rekât olarak kılmak gerekir. Çünkü Cuma namazı geçersiz olanlar veya çeşitli sebeplerden dolayı kılamayanlar o gün öğle namazı kılarlar.

Mezhep imamlarının, hakkında görüş belirttiği Cumanın sıhhat meselesine binaen şu tercihi yapmakta fayda vardır;

Malum olduğu üzere özellikle Türkiye'de bulunan Şafiler bu konuda çok tavizsiz bir çizgi izlemiş bulunuyor ve cumanın hemen ardından cemaatle ayrıca bir de öğle namazını kılıyorlar. Ve neticesinde her gün bizlere farz kılınan beş vakit namazı bu vesileyle altıya çıkarılıyor. Hâlbuki Peygamber Efendimiz ve çok sonrasına kadar da hiçbir şekilde bir günde altı ayrı farz namaz kılınmadı. Bu konuda islam âlimlerinin ittifakı vardır.

Aynı beldede sadece tek mescitte Cuma namazının kılınması şartı, her ne kadar eski mezhep imamları tarafından savunulsa da aynı görüş söz konusu mezheplerin sonradan gelen imamları tarafından kabul görmemiştir. Zira bu şartı koşan âlimlerin kendi dönemlerinde bulunan mevcut yerleşim yerleri, günümüzdeki gibi kalabalık ve dağınık değil, hilafet merkezinin getirdiği toplayıcılık ve bütünlük sebebiyle daha düzenli ve intizamlıydı. Bu vesileyle Cuma namazı açık alanda dahi olsa Halife veya vali tarafından sadece bir yerde kılınabiliyordu. Şimdi halifenin olmayışı ile şehirlerin büyüklüğü başta olmak üzere aynı yerde Cumayı kılmanın imkânsızlığına dair sayısızca gerekçe bulunabilir. Öyleyse gücümüz imkânında olmayan bir şeyden dolayı Cuma namazımız niçin geçersiz olsun ki sonrasında bunu öğle namazıyla telafi edelim!

Bununla birlikte Efendimiz (aleyhissalatu vesselam) ve sonraki neslin Cuma namazını tek bir yerde kılması bu durumun vacip olduğu anlamına gelmez. İbn Rüşd`ün de dediği gibi “eğer cumanın tek bir yerde kılınması sahih olma şartı olsaydı Allah Resulü (aleyhissalatu vesselam) buna sessiz kalmaz, muhakkak değinirdi.” 

Asri alimlerden merhum Vehbe Zuhaylî “Ben Şafi mezhebine bağlıyım. Fakat cumadan sonra öğle namazını kılmıyorum.” der. Aynı şekilde resmi olarak Şafi mezhebine intisap eden birçok islam ülkesi cumadan sonra öğle namazını kılmaz.

Molla Enver KLIÇARSLAN

CUMA NAMAZI KAÇ REKAT?

Cuma namazı dört rekât ilk sünnet, iki rekât farz ve dört rekât son sünnet olmak üzere on rekâttır.

CUMA NAMAZI NASIL KILINIR?

Cuma günü camide öğle namazı vaktinde cemaatle kılınır.

Önce ilk sünnet tıpkı öğle namazının ilk sünneti gibi kılınır. Sünnetin ardından imam-hatip minbere çıkarak oturur. Müezzin, iç ezanı okur. Ezandan sonra imam-hatip kalkarak iki kısımdan oluşan hutbeyi okur. Hutbede cemaati dinî konularda bilgilendirici ve yönlendirici konuşma yapar. Hutbe okunduktan sonra imam-hatip minberden inerek cemaatin önüne geçer ve cemaate iki rekât Cuma namazı kıldırır.

İmam-hatip, Cuma namazının farzına ve cemaate imam olmaya, cemaat de Cuma namazına niyet eder. Tıpkı cemaatle kılınan sabah namazı gibi iki rekât Cumanın farzı kılınır.

Cuma namazında imam-hatip, Fatiha ve zamm-ı sûreyi sesli olarak okur.

Cuma namazının farzı kılındıktan sonra, cumanın son sünneti kılınır. Bu sünnet, öğlenin ilk sünneti gibi kılınır. Böylece Cuma namazı tamamlanmış olur.

KADINLARIN CUMA NAMAZI KILMASI ZORUNLU MU?

Cuma namazı, akıllı, ergenlik çağına erişmiş, sağlıklı, hür ve mukim (misafir olmayan) erkeklere farzdır. Kadınlar, hürriyeti kısıtlı olanlar, yolcular ve cemaate gelemeyecek kadar mazereti olanlar cuma namazı kılmakla yükümlü değildirler. Ancak kılmaları hâlinde bu namazları geçerli olup ayrıca öğle namazı kılmaları gerekmez.

Hz. Peygamber (s.a.s.) , “Cemaatle Cuma namazı kılmak, her Müslüman’a farzdır. Ancak, köle, kadın, çocuk ve hastaya farz değildir.” (Ebû Dâvûd, Salât, 217; İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, II, 550; Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ, III, 246) buyurmuştur.

Asr-ı saadetten günümüze kadar bütün âlimler, cuma namazının kadınlara farz olmadığı konusunda ittifak etmişlerdir (İbnü’l-Hümâm, Feth, II, 59; Nevevî, el-Mecmû’, IV, 483-484; İbn Kudâme, el-Muğnî, III, 216).

Cuma namazının kadınlara farz kılınmamış olması, onlar hakkında bir mahrumiyet değil, muafiyettir. Diledikleri takdirde, camiye gidip cemaatle cuma namazı kılmalarında dinen bir engel yoktur. Hatta hutbe ve vaazlardan istifade etmeleri için cuma namazlarına devam etmeleri tavsiye edilebilir.