Gen düzenleme teknolojisi CRISPR, tarımda yeni bir dönemin kapısını aralıyor. ABD’deki Cold Spring Harbor Laboratuvarı (CSHL) bünyesinde yürütülen bir araştırmada, az bilinen bir domates akrabası olan altın çilek (goldenberry) CRISPR yöntemiyle düzenlenerek büyük ölçekli tarıma uygun hâle getirildi.
Araştırmacılar, yaklaşık 10 bin yıldır süren geleneksel ıslah süreçlerinin aksine, CRISPR sayesinde bitkilerde istenen özelliklerin çok daha kısa sürede elde edilebildiğini belirtiyor. Çalışma, özellikle iklim değişikliği, artan nüfus ve gıda güvenliği sorunları karşısında dayanıklı ve verimli yeni mahsuller geliştirmenin mümkün olduğunu ortaya koyuyor.
CSHL’de Zachary Lippman liderliğindeki ekip, altın çileğin genlerinde düzenleme yaparak bitkileri yüzde 35 daha kısa ve kompakt hâle getirdi. Bu sayede, tarım alanlarında daha sık ekim, daha kolay bakım ve daha verimli hasat sağlanabiliyor. Çalışmayı yürüten ekip, bu özelliğin altın çileği ABD başta olmak üzere birçok ülkede ticari üretime uygun hâle getirdiğini vurguluyor.
Araştırmaya liderlik eden doktora sonrası araştırmacı Miguel Santo Domingo Martinez, altın çileğin hâlen “tam anlamıyla evcilleştirilmemiş” bir ürün olduğunu belirterek, “CRISPR ile bu tür bitkileri modern tarıma kazandırabiliyoruz” dedi.
Araştırmacılar yalnızca bitki boyutunu değil, meyve tadını ve besin kalitesini de mercek altına aldı. Yüzlerce altın çilek tadılarak en lezzetli örnekler seçildi ve birkaç nesil boyunca çoğaltıldı. Ortaya çıkan yeni çeşitlerin meyveleri biraz daha küçük olsa da, ekip bir sonraki aşamada meyve büyüklüğü ve hastalıklara dayanıklılık gibi özellikleri güçlendirmeyi hedefliyor.
CSHL’de görev yapan Blaine Fitzgerald, “CRISPR, iklim değişikliği çağında daha dayanıklı gıda seçenekleri üretmenin önünü açıyor. Tarımsal üretimde yenilik, geleceğin en kritik ihtiyacı” değerlendirmesinde bulundu.
Ekip, geliştirilen altın çilek çeşitlerinin düzenleyici onay süreçlerinin tamamlanmasının ardından üreticilere tohum olarak sunulmasını ve ticari üretimin başlatılmasını amaçlıyor.
