Feyzullah Zerey

Geçen hafta kısaca şunlardan bahsetmiştik: Hadisler iki kısımdır; biri “Sened” diğeri “Metin” Sened kısmında ravilerin isimleri yer almaktadır. Sened zincirinde raviler çoksa mütevatir, tek ravi ise ahad hadis olarak adlandırılmaktadır. Allah’a izafe edilen hadislere Kudsî hadis, Peygamber Efendimiz (sav)’e izafe edilenlere Merfu hadis, Ashab-ı Kiram’a izafe edilenlere Mevkuf hadis, Tabiîn’e izafe edilene de Maktu hadis denir.

Ahad hadisler üç kısma ayrılmaktadır: Sahih, hasen, zayıf.
 

Sahih hadis: Adalet ve zabt sahibi ravilerin muttasıl bir senedle rivayet ettikleri şazz ve muallel olmayan hadise sahih denir.
Hasen hadis: Sıhhat açısından ikinci gruptaki hadisler hasen hadislerdir. Bunlar zabtı gevşek olan ravilerin muttasıl senedle rivayet ettikleri şazz ve muallel olmayan hadisdir.

Zayıf hadis: Yukarıda tarif edilen sahih ve hasen hadisin şartlarını taşımayan hadisler zayıf hadis denir. Hadiste zayıflık genelde iki sebepten kaynaklanır: 1) Senedde inkıta (kopukluk) bulunması 2) Ravide cerhi gerektiren bir halin bulunması. İnkıta senedden en azından bir ravinin düşmesi demektir. Böyle bir inkıta varsa seneddeki bütün şahıslar sika (güvenilir) olsalar bile sırf bu inkita metnin reddini gerektirir.

İnkıta yüzünden zayıf kabul edilen hadisler muallak, mürsel, mudal, munkatı, müdellesdir.

Muallak hadis, isnadın baş tarafından bir veya birbirini takip etmek üzere daha fazla ravisi hazfedilmiş ve son hazfedilen râvinin şeyhine isnad edilmiş hadis.

Mürsel hadis, tabiînin sahabeyi atlayarak Hz. Peygamber’e izafe ettiği hadistir.

Munkatı hadis, senedi muttasıl olmayan hadistir. Senedin herhangi bir yerinden bir ravinin düşürülmesi veya senedin farklı yerlerinden peş peşe olmamak şartıyla birden fazla ravinin düşürülmesi halinde de hadis munkatı adını alır.

Mudal hadis, senedinin herhangi bir yerinden peş peşe iki veya daha çok ravinin düştüğü hadistir. Bu tür hadisleri munkatı hadislerden daha zayıftır.

Muallak hadis, senedinin baş tarafından bir veya birkaç ravi ya da müntehasına kadar senedin bütünüyle hazf olunduğu hadistir. Son zamanlarda bilhassa halk için yazılan hadis kitaplarında sadece sahabe ravisi zikredilerek yapılan rivayetler hep muallaktır. Ancak bunların asıl kaynaklarda senetleri muttasıl olarak yer almış olduğundan sıhhatlerinden bir şey kaybetmezler.

Müdelles hadis, senede dâhil bir ravinin ismini atlayarak orada böyle biri yokmuş izlenimi verecek şekilde senedi sevk etmek demektir. Tedlis ile rivayet edilen hadise de müdelles denir.

Ravide cerhi gerektiren bir halin olması nedeniyle zayıf olan hadislerden bazıları: Mevzu, metruk, münker, muallel, müdrec, şaz hadislerdir

Mevzu hadis, Hz. Peygamber adına yalan uydurmak ile cerh edilmiş ravinin rivayetidir.

Metruk hadis, yalancılıkla itham edilmiş bir ravinin rivayetinde yalnız kaldığı hadise metruk denir.

Münker hadis, zayıf bir ravinin sika raviye muhalif olarak rivayet ettiği hadistir veya sika olsun olmasın ravisi tek kalan hadistir.

Muallel hadis, görünürde sahih olmakla birlikte bu sıhhati yok edebilecek gizli bir illet taşıyan hadislere muallel veya malul denir.

Müdrec hadis, hadisten olmayan bir kelamın hadise bitişik olarak zikredilmesine idrac, böyle bir uygulamaya uğramış hadise de müdrec denir. Bu, Rasûlullah’ın sözüne herhangi bir ravinin sözünün karışması demektir.

Şaz hadis, makbul bir ravinin kendisinden daha makbul olan raviye muhalif rivayetidir. Daha makbul olan ravinin rivayetine ise mahfuz denir. Şazlık senedde de metinde de olabilir.