Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve ABD Ulusal Kanser Enstitüsü tütün kullanımı, yıllık dünya ekonomisine maliyeti ve tütün kullanımıyla ilgili yaşanan can kayıplarına ilişkin bir rapor yayımladı.

Dünya Sağlık Örgütü ve ABD Ulusal Kanser Enstitüsü küresel raporuna göre, tütünden alınan vergi ve fiyat artışı içeren tütün kullanımını kontrol altına alan politikalar, sağlık ve gelişme çalışmaları için devletlere önemli gelir kaynakları olabilir. Bu önlemler aynı zamanda tütün kullanımını önemli ölçüde azaltabilir ve insan sağlığını kanser ve kalp rahatsızlığı gibi dünyanın önde gelen katillerinden koruyabilirler.

Fakat bunun kontrol edilmeyişi, "tütün kontrolü ve tütün ekonomisi"nin yayınlanan bulgularına göre tütün endüstrisi ve ölümcül ürünlerinin dünya ekonomisine sağlık harcamaları olarak yıllık 1 trilyon dolardan fazla etki yaptığı ve verim kaybına yol açtığı belirtildi.

Raporda, her yıl yaklaşık 6 milyon insanın tütün kullanımının sonucu olarak öldüğü ve bunların çoğunluğunun gelişmekte olan ülkelerde yaşandığı ifade edildi.

Raporda göze çarpan iki önemli alanda yaklaşık 700 sayfalık monografi inceleme yazısı bulunuyor;

-Tütün kullanımını ve sonuçlarını azaltmak için tütün kullanımı ve üretimi, imalat ve ticaret, vergiler ve fiyatlar, kontrol politikaları ve diğer müdahaleleri kontrol eden `tütün kontrolü ekonomisi`

-Küresel tütün kontrolü çabalarının ekonomik sonuçları

"Tütün endüstrisi ürünleri milyonlarca insanın erken ölmesine sebep oluyor"

Dünya Sağlık Örgütü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Genel Sekreter Yardımcısı, Akıl Sağlığı Uzmanı Dr. Oleg Chestnov`un aktardığına göre, "Bu yeni rapor, tütünün ülke ekonomilerine, insanlarına etkisinin çok fazla olduğunu gösteriyor. Tütün endüstrisi ürünleri ve market ürünleri milyonlarca insanın erken ölmesine sebep olmakta, eğitim ya da gıda ihtiyacında kullanılması gereken ev halkının gelirinden çalmakta olup, ailelere, toplumlara ve devletlere sonu olmayan sağlık harcamaları dayatmaktadır." dedi.

"Sigara içen 226 milyon insan yoksulluk içinde yaşıyor"

Rapora göre; küresel düzeyde, düşük gelirli ve orta gelirli ülkelerde yaşayan 15 ve üstü yaşındaki insanların yaklaşık yüzde 80`i tütün içicisidir ki bu da toplamda 1,1 milyar insan demektir. Bu verilere göre sigara içen yaklaşık 226 milyon insan yoksulluk içinde yaşıyor.

2016`da yapılan bir araştırmadan yola çıkarak hazırlanan rapora göre, eğer tüm ülkeler tüketim vergilerini paket başına yaklaşık 0,80 dolar artırsalar, yıllık tüketim gelir artışının yüzde 47`sini sigaradan veya karşılığı olan 140 milyar dolar kâr elde edecekler. Ayrıca, bu vergi artışı sigara perakende fiyatlarını ortalama yüzde 42 artıracak ve sigara içme oranlarında yüzde 9`luk bir düşüşe neden olacak ki yetişkinler arasındaki sigara içiminde 66 milyondan fazla bir düşüşe sebep olacak.

Raporun editörlerinden Chicago`daki Illinois Üniversitesi Ekonomi Bölümünün seçkin profesörlerinden Frank Chaloupka, "Bu raporda özetlenen araştırma, kanıta dayalı tütün kontrolü müdahalelerinin ekonomik ve halk sağlığı açısından mantıklı olduğunu teyit ediyor." dedi.

Raporun temel sonuçları maddeler halinde şöyle sıralandı:

-Tütün kullanımının küresel sağlık ve ekonomik yükü çok büyüktür ve giderek düşük ve orta gelirli ülkeler (LMIC) tarafından karşılanmaktadır. Dünyada sigara içenlerin yüzde 80`i düşük gelirli ülkelerde yaşamaktadır.

-Etkili politika ve programlı müdahaleler, tütün ürünlerine olan talebi ve bunların kullanımından kaynaklanan ölüm, hastalık ve ekonomik maliyetleri azaltmak için var olmakla birlikte, bu müdahaleler az kullanılıyor. Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (DSÖ TKÇS), tütün kullanımını azaltmak için hükümet eylemleri için kanıta dayalı bir sistem sunmaktadır.

-Talep azaltma politikaları ve tütün ürünleri için programlar son derece uygun maliyetli olmaktadır. Bu tür müdahaleler; önemli miktarda tütün vergisi ve fiyat artışları; Tütün endüstrisi pazarlama faaliyetleri yasakları; Belirgin resimli sağlık uyarılı etiketler; dumansız politikalar ve nüfus çapında sigara bırakma programları, insanların sigarayı bırakmasına yardımcı olmaktadır. 2013-2014 yılları arasında küresel tütün tüketim vergileri, hükümet gelirlerinde yaklaşık 269 milyar dolar gelir sağlamıştır. Bununla birlikte, tütün kontrolüne 1 milyar doların altında yatırım yapılmıştır.

-Tütün ürünlerinin yasadışı ticaretinin kontrolü, tütün kullanımının sağlık ve ekonomik sonuçlarını azaltmak için arz yönlü temel politikadır. Birçok ülkede, yolsuzluk seviyesinin yüksekliği, yasadışı ticarete yönelik sorumlulukların eksikliği ve etkisiz gümrük ve vergi idaresi; vergi kaçakçılığından, ürün vergisinden ve fiyatlandırmadan daha çok ya da eşit miktarda bir role sahiptir. DSÖ TKÇS Tütün Ürünleri Yasadışı Ticareti Önleme Protokolü, tütün tedarik zincirini kontrol altına almak için uluslararası hedef takip ve izleme sistemi gibi araçları uygular. Tütün vergileri ve fiyatları yükseltildiğinde bile yasadışı ticaretin başarıyla kontrol altına alınabileceğini, vergi gelirlerinin artmasına ve tütün kullanımının azalmasına yardım ettiği birçok ülkedeki tecrübeyle sabittir.

-Tütün kontrolü ekonomilere zarar vermez: Tütüne bağımlı istihdam sayısı, teknolojik yenilikler ve devlete ait işletmelerin özelleştirilmesi nedeniyle düşüyor. Tütün kontrol önlemleri, bu nedenle, ilgili istihdam üzerindeki mütevazı bir etkiye sahip olmakla beraber ülkelerin büyük çoğunluğunda net iş kayıplarına neden olmaz. Tütün üretiminin yerine geçecek ürünler ile çiftçilere alternatif tarım seçenekleri sunuyoruz.

-Tütün kontrolü, tütün kullanımının yoksullara yüklediği orantısız sağlık ve ekonomik yükü azaltır. Tütün kullanımı, giderek yoksullar ve diğer savunmasız gruplar arasında yoğunlaşmaktadır.

-Küresel tütün salgınının kontrolünde ilerleme kaydedildi, ancak ilerlemenin devam etmesini veya hızlandırılmasını sağlamak için uyumlu çaba göstermek gerekiyor. Çoğu bölgede, tütün kullanım yaygınlığı ya durgun ya da düşmektedir. Ancak, bazı bölgelerde tütün kullanımının arttırılması ve başka bölgelerde ki artış potansiyeli, tütün kontrolü alanındaki küresel ilerlemeyi zayıflatmakla tehdit etmektedir.

-Son yıllarda tütün şirketlerinin pazar gücünü arttırması, tütün kontrolü çabaları için yeni zorluklar meydana getirmektedir. 2014 yılı itibariyle, 5 tütün şirketi küresel sigara pazarının yüzde 85`inden sorumluydu. Tütün şirketlerinin pazar gücünü sınırlamayı amaçlayan politikalar büyük oranda denenmemiştir ancak bu şirketlerden tütün kullanımını azaltma sözü alınmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Bulaşıcı Olmayan Hastalıkları Önleme Direktörü Dr. Douglas Bettcher, yeni raporda hükümetlere tütün endüstrisi ile tütün ürünlerine yapılan kontrollerin ekonomileri etkileyen güçlü bir araç olduğunu söyledi. 

Bettcher, "Bu rapor, hükümetlerin tütün ürünlerine ilişkin vergi ve fiyatların önemli ölçüde arttırması, tütün pazarlamacılığının ve halka açık alanda sigara içilmesinin yasaklanması gibi, kanıtlanmış tedbirleri uyguladığı zaman hayatların nasıl kurtulacağını ve ekonomilerin başarılı olabileceğini gösteriyor." diye ekledi.

Tütün kontrolü, başta kardiyovasküler hastalık, kanserler, kronik tıkanıklık, akciğer hastalıkları ve diyabet olmak üzere kötü salgınlara karşı küresel çapta kilit bir bileşen oluşturmaktadır. Bulaşıcı Olmayan Hastalıkları Önleme verilerine göre her yıl yaklaşık 16 milyon insan (70. doğum gününden önce) bu hastalıklardan dolayı ölmektedir. Tütün kullanımının azaltılmasında Sürdürülebilir Kalkınma Hedefinin gerçekleştirilmesi, 2030`a kadar bulaşıcı olmayan erken ölümlerin üçte bir oranında azaltılması için küresel çapta önemli bir rol oynamaktadır. (Ahmet Salim Çakar, Osman Yürür - İLKHA)