TBMM -  (AA) Türkiye ile Rusya arasında geçen yıl 24 Kasım'daki "uçak kirizinin" ardından, 27 Haziran'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e gönderdiği mektup ve iki gün sonra Putin'in teşekkür için Erdoğan'ı aramasıyla başlayan normalleşme sürecinde birçok yüz yüze ve telefonla temaslar gerçekleştirildi.

Türkiye ile Rusya arasında normalleşme süreci, Başbakan Binali Yıldırım'ın 6 Aralık'ta başlayacak Rusya ziyaretiyle yeni bir aşama kazanacak.

"24 Kasım uçak krizi"nin sonrasında yapıcı bir tutum içerisinde olan Türkiye, diyalog kapısını da açık tuttu. Zaman içinde Rus makamları da sürecin iki ülkenin de aleyhine olduğunu kabul etmek durumunda kaldı.

Türkiye ile Rusya arasında normalleşme süreci, yaklaşık son 4 ayda şu adımlar temelinde hayata geçti:

27 Haziran: Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Rusya Devlet Başkanı Putin'e gönderdiği mektup (Mektupta Cumhurbaşkanı Erdoğan, yaşananlardan duyduğu derin üzüntüyü dile getirdi, dostane ilişkilerin yeniden tesisi için elden gelenin yapılacağına hazır olunduğunu vurguladı)

29 Haziran: Putin'in mektup için teşekkür etmek üzere Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı araması, (Putin 28 Haziran Atatürk Havalimanı saldırısından dolayı taziyelerini iletmiş, gönderilen mektubun krizi aşmak ve bölgesel konularda iş birliği için önemli bir başlangıç olduğunu belirtmişti. İki lider ilişkileri normalleştirmek ve bir araya gelmek konusunda anlaştı. Görüşme sonrasında Rus vatandaşlarına Türkiye'ye tur satışı yasağı kaldırıldı)

1 Temmuz: Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov'la Soçi'de görüşmesi. (Karadeniz Ekonomik İşbirliği Dışişleri Konseyi marjındaki yapıcı görüşmede iki Bakan, Devlet Başkanlarının talimatı çerçevesinde normalleşme için genel bir yol haritası oluşturdular. Lavrov, Putin'in, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı Rusya Federasyonu'na davetini iletti)

17 Temmuz: Putin'in 15 Temmuz teşebbüsü karşısında destek beyanı için Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı araması. (Görüşmede Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan'a davetini yineledi)

9 Ağustos: Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Rusya Federasyonunu ziyareti. (24 Kasım 2015 sonrasında liderler arasındaki bu ilk yüz yüze görüşme yapıcı bir ortamda gerçekleşti, ilişkileri eski haline getirme arzusu en üst düzeyde teyit edildi. Türkiye'ye yönelik kısıtlayıcı tedbirlerin kaldırılması (charter uçuşlar üç hafta sonra başladı), enerji alanında iş birliği, Suriye ve Kafkasya'da iş birliği üzerinde duruldu, ÜDİK'in yıl sonunda toplanması ve Suriye konusunda iki ülkenin ilgili makamlarını içeren bir mekanizma kurulması kararlaştırıldı. Mekanizmanın ilk toplantısı 11 Ağustos'ta gerçekleştirildi)

26 Ağustos: Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Putin'le yaptığı telefon görüşmesi (Normalleşmeye hız verildi ve Suriye'deki durum ele alındı)

31 Ağustos: Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu'nun Lavrov'la yaptığı telefon görüşmesi (Suriye meselesi ele alındı)

3 Eylül: Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Hangzhou'da G20 Liderler Zirvesi Putin'le görüşmesi. (Enerji iş birliği ve Suriye'deki durum üzerinde duruldu)

9 Eylül: Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu'nun Lavrov'la yaptığı telefon görüşmesi (Ağırlıklı olarak Suriye konuşuldu. Çavuşoğlu, Lavrov'u Ortak Stratejik Planlama Grubu/OSPG için Alanya'ya davet etti.)

15 Eylül: Rusya Federasyonu Genelkurmay Başkam Valeri Gerasimov'un ziyareti.

15 Eylül: TBMM Başkanı İsmail Kahraman'ın Strazburg'ta Rusya Federasyon Konseyi Başkanı Matviyenko'yla görüşmesi. (Parlamentolararası iş birliği ele alındı)

21 ve 27 Eylül: Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım'ın Birleşik Rusya Partisi'nin seçim başarısından ötürü mevkidaşlarıyla telefon görüşmeleri.

5 Ekim: Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Putin'le yaptığı telefon görüşmesi (İkili konular ve Suriye ele alındı, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin'e davetini yineledi)

10 Ekim: Putin'in 23. Dünya Enerji Kongresi vesilesiyle Türkiye'yi ziyareti (Rusya bazı tarım ürünlerine uyguladığı kısıtlamaları kaldırdı. Türk Akımı boru hattına dair hükümetler arası anlaşma imzalandı)

10-12 Ekim: İstanbul'da Karma Ekonomik Komisyon toplantısı (2017-2020 Orta Vadeli Ekonomik İşbirliği Programının imzalandı. 2016 yılı sonuna kadar Ortak Yatırım Fonu kurulması hususunda Rus tarafıyla mutabık kalındı)

15 Ekim: Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu'nun Lavrov ile Lozan'da Suriye toplantısı marjında ikili görüşmesi (Ağırlıklı olarak Suriye ve Irak konuları ele alındı. Çavuşoğlu, OSPG toplantısı için Kasım ayının ikinci yarısı için iki öneri sunacağını belirtti.)

18 Ekim: Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin arasında gerçekleşen telefon görüşmesi (Görüşmede siyasi, ekonomik, ticari ve diğer alanlarda ikili iş birliğinin geliştirilmesi konusu ele alındı. Suriye krizi konusunda fikir alışverişinde bulunuldu. Musul'u DEAŞ 'tan geri alma operasyonuna değinildi)

1/2 Kasım: Genelkurmay Başkanı ve MİT Müsteşarının Rusya'yı ziyareti (Görüşmede Halep ve civarındaki durumun normalleşmesi süreci dahil olmak üzere, Suriye krizinin çözümüne ilişkin iş birliği ve DEAŞ ile mücadele konuları ele alındı)

23 Kasım: TBMM'de Türkiye-Rusya Parlamentolararası Dostluk Grubu'nun kurulması.

25 Kasım: Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin'in telefon görüşmesi (Fırat Kalkanı Harekatı kapsamında El Bab bölgesinde yürütülen operasyonda Türk askerlerini hedef alan saldırı ele alındı; Halep'teki insani krize çözüm bulma çabalarını hızlandırma konusunda mutabık kalındı)

26 Kasım: Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin'in telefon görüşmesi (Suriye'deki son gelişmeler ve Halep'teki insani drama çözüm bulmaya yönelik çabalar ele alındı)

30 Kasım: Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Putin'in telefon görüşmesi (Halep konusu ele alındı)

Bu adımlara, Başbakan Binali Yıldırım'ın 5 Aralık'ta başlayacak Moskova ziyareti de eklenecek.