■ Riyad Makaev / Doğruhaber/Analiz

Türkmenistan, Müslüman memlekettir. Resmi adıyla “Türkmenistan Cumhuriyeti”, 1991`de Sovyetler Birliği`nin dağılışından sonra bağımsızlığını kazanan Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinden bir tanesidir. Halkı yüzde 99 Sünni Müslüman, yüzde biri Hıristiyan ve Musevi. Türkmenistan güneyden İran, batıdan Hazar denizi, kuzeyden Kazakistan, kuzeydoğudan Özbekistan, güneydoğudan Afganistan`la çevrilidir.

Türkmenistan 18 Mayıs 1992`de yürürlüğe giren Anayasayla yönetilmektedir. Ülkenin kalıcı tarafsızlık beyannamesi BM tarafından 1995`te kabul edildi. Ülkede çok partili demokratik sisteme geçilmiş olmasına rağmen tek parti yönetiminden çıkılamadı.

Türkmenistan`ın bağımsızlığını kazanmasının ardından 27 Ekim 1991`de yapılan ilk devlet başkanlığı seçimleri sonucunda Saparmurat Türkmenbaşı devlet başkanlığına seçildi ve ölümüne (21 Aralık 2006) kadar bu görevini sürdürdü. Türkmenistan`ın ikinci ve halen görevde bulunan Cumhurbaşkanı ise 11 şubat 2007`de oyların yüzde 89`unu alarak seçilen Kurbankulu Berdimuhammedov`dur. Türkmenistan Hükümeti, yaygın insan hakları ihlalleri için eleştiriliyor. Hükümet vatandaşları için yabancı ülkelere seyahat ile ilgili ciddi kısıtlamalar getirdi. Aynı kısıtlamalar yabancıların Türkmenistan`a ziyareti için de uygulanmaktadır.

Türkmenistan`ı ziyaret edebilmek için vizeye ihtiyaç vardır. Vizenin başvuruda verilecek diye bir garantisi yok. Vize alan ve ülkeye giriş yapan belirtilmiş otelde kalmak zorunda. Oteli değiştirirse veya tanıdık birinin evinde kalırsa ülkeden sınır dışı edilebilir.  Şehirden şehre seyahat edilecekse Emniyet Müdürlüğüne bildirilmek zorunluluğu var. Ülkede ayrıca azınlıklara ciddi biçimde baskı da yapılmaktadır. Sınır Tanımayan Gazeteciler`in 2014 Dünya Basın Özgürlüğü Raporu`nda Türkmenistan 180 ülke arasından 178. olmuştur. Ülkede hiçbir özel televizyon kanalı bulunmamaktadır. Tüm kanallar devlete ait olup ekseriyette  Kurbankulu Berdimuhammedov`u göstermektedir. İletişimde de devlet tekeli vardır. Ayrıca Facebook, Twitter ve YouTube yasaktır. İstenilen internet sitesine girme imkanı yoktur. Çoğu siteler Türkmenistan`da kapalıdır. Örneğin haber siteleri açamazsınız. 

Gazeteler yine devletin elinde hiçbir özel gazete bulunmamaktadır. Her gün çıkan gazetelerde birinci sayfada Kurbankulu Berdimuhammedov`u göreceksiniz. Kurbankulu

Berdimuhammedov`u her yerde görmek mümkündür. Hatta evlilik albümlerde Kurbankulu Berdimuhammedov`un fotoğrafı bulundurmak zorundalar. Her evde Kurbankulu Berdimuhammedov`un portresi asılıdır. Kurbankulu Berdimuhammedov yeşil rengi sevdiği için her tarafta yeşil renkler uygulanmaktadır. Uçaktan aşağıya bakıldığında hep yeşil renkli çatılarını göreceksiniz.

Türkmenistan ekonomisi büyük ölçüde doğal gaz satışına ve pamuk üretimine bağlıdır. Madencilik haricindeki sanayi azdır. Türkmenistan dünyanın en büyük dördüncü doğal gaz üreticisidir. Ülke içinde doğal gaz ücretsiz dağıtılmaktadır. Doğal gaz çıkarımını ve dağıtımını bir tek devlet şirketi “Türkmengaz” yapmaktadır. Kazakistan, Rusya, Afganistan ve Pakistan`a uzanan doğal gaz boru hatları da mevcuttur. Hazar Denizi`nden Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye aracılığıyla Avrupa`ya da doğal gaz boru hattı döşenmesi planlanmaktadır. Petrol ise ülkede çok ucuz fiyatlara satılmaktadır. Türkmenistan elektrik enerjisi ihtiyacının tamamını kendi üreterek karşılamaktadır. Ayrıca Afganistan ve İran`a da elektrik ihracatı yapılmaktadır.

İşsizlik çok üst safhada olduğu için ayrıca aylık maaşları da çok düşük olduğu için Türkmenistan`da işçi göçü yaşanmaktadır. Genel olarak göç ederken Türkmenler Türkiye ve İran`ı tercih etmekteler. Az bir kısmı BAE`ye giderler. Seyahat için pasaport almak çok zordur. Dolaysıyla rüşvet söz konusu ve ülkeden kaçak-illegal çıkmaktalar. Müslümanların dini gelişimi çok zayıf ve gençlere yönelik herhangi ciddi bir dini eğitim veren müessesesi bulunmamaktadır. Ülkede tek tip vatandaşlar yetiştirilmekte. Halkın dini bilgileri yok denilecek kadar az. Düğünlerde ve cenaze merasimlerinde şehirlerde içki içme gibi alışkanlıkları bulunmaktadır. Dini yaşantı daha çok köylerde rastlanabilir. Başörtüsü yaygın değil, sakal sadece yaşlılar bırakabiliyor. Camiler çok az bulunmakta ve ayrıca var olan camilerdeki imamların dini bilgileri de yeterli derecede değil.

Kısacası dünyanın doğalgaz rezervleri bakımından dördüncü sıradaki ülkenin halkı varlık içinde yokluk çekiyorlar. Türkmenistan Başkanı nisan ayı sağlık için önemli ve egzersiz ayı olsun dedi ve tüm devlet dairelerinde, okullarda güne egzersizle başlıyorlar.

Türkmenistan`da şuan da en popüler kitap Başkan`ın yazdığı Türkmen Çayı hakkındaki kitaptır. Başkanın sözleriyle, Bu kitap Türkmen halkına armağanımdır. Türkmenistan başkanı 30 kitap yazmış ve her Türkmen`in evinde bu kitapları bulmak mümkün. Gelmiş geçmiş tüm diktatörlerden dördüncü sırada yer alan Türkmenistan Başkanı doğalgaz ve petrol  ülkesinde olduğu için dünya tarafından hoşgörüyle karşılanmaktadır. Allah ıslah etsin diyelim ve Türkmen kardeşlerimize de sabır dileyelim…