Forex, bir diğer adıyla FX ya da İngilizce Foreign Exchange (Döviz- Yabancı Para Değişimi) sözcüklerinin kısaltılmış halidir. Son yıllarda gittikçe yaygınlaşan bu sistem kısacası internet üzerinden döviz alışverişi yapmanın adıdır. Bu alanda çalışan çok sayıda şirket mevcuttur. 

İslam'da değer sahibi olan, kendisiyle alışveriş yapılan asıl maden altın ve gümüştür. Sonrasında ortaya çıkan her ülkenin kendine has para birimlerinin şer`î olarak bir değeri olmamakla birlikte asrımızda zorunlu bir hal aldığından dolayı müçtehitler tarafından alışverişlerde geçerlilik arz etmek zorunda bırakıldı. İki çeşit alışveriş vardır; parayla satın alınan mal ki buna be`y/alışveriş denir. Diğeri ise paranın parayla değiştirilmesidir ki buna da fıkıhta “sarf”, bu işi yapana ise “sarraf/dövizci” denir. Aynı cinsten olan paraların elden ele, eşit bir şekilde takas edilmesi gerekir. Aksi olursa bu faizdir. Fakat farklı cinsten olan para birimlerinin takas edildiği zaman birinin diğerine fazlalığı caizdir. Peygamber (sav) şöyle buyuruyor;

Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, tuz tuzla misli misline, müsavisi müsavisine ve elden ele peşin olarak takas edilmelidir. Şayet bu sınıflar başka şeylerle değiştirilirse elden ele olmak şartıyla istediğiniz gibi (fazlalaştırarak) satabilirsiniz. (Müslim)

Alışverişlerin meşru olabilmesi için alan ve satan kişinin çift taraflı olarak istedikleri şeyi “kabz” etmesi gerekir. Yani satıcı parasını, müşteri de malını almalıdır. Buna fıkıh literatüründe kabz-ı hakiki denilir ki asıl alışverişte bu şekildedir. Fakat ilerleyen teknoloji, artan bankacılık işlemleri, sanal alışveriş ortamları nedeniyle kabz-ı hakiki bazı durumlarda imkânsız hale gelebiliyor. Bu nedenle asri fıkıh âlimleri; büyüyen şehircilik, ulaşım zorluğu gibi sorunlar başta olmak üzere satıcı ve alıcılar için kabz-ı hakiki güç olmasın diye kabz-ı hükmi içtihadında bulundular. Fakat her kabz-i hükminin neticesi kabz-i hakiki olmalıdır. Yani alıcı malını, satıcı da parasını anlaşmış oldukları vakitte elde etmelidir.      
                                                  
Sanal ortamlar aracılığıyla döviz alışverişi yapanlar, hükmi kabz üzerinden döviz satışı ve alışında bulunuyorlar. Nakit paralarını bankaya bıraktıktan sonra sanal âlemde döviz kurlarını takip ederek vekil tayin ettikleri bankalar üzerinden altın, dolar, euro, sterlin, riyal gibi dünyanın en zengin para birimlerini alıp satarlar. Bu tür uygulamaların caiz olabilmesi için şu şartlara riayet etmek gerekir;

1- Öncelikle paranın yatırıldığı bankanın faizle muamelede bulunmayan bankalar veya katılım ve finans kurumlarından oluşması gerekir. Faizli bankalar üzerinden bu tür işlemleri yapmak caiz değildir. Böyle bankalarda para bulundurmanın hükmünü (6) numaralı fetvamızda dile getirmiştik.

2- Söz konusu döviz alışverişinin hayali olmaması gerekir. Yukarıda da zikrettiğimiz gibi her kabz-i hükminin neticesi kabz-i hakiki olmalıdır. Her iki tarafta dilediği zaman bankadan kendi kurlarını alabilmelidir.

3- Banka müşteri ve satıcı için vekil durumundadır. İslam'da vekâlet ücretli ve ücretsiz olarak caizdir. Bu bakımdan banka, kendisini vekil tayin edenlerden para alabilir. Bunda bir sakınca yoktur. Döviz alışverişi yapıldığı zaman bunun anlık olarak geciktirilmeden yapılması gerekir. Yani internet üzerinden bankaya talimat verildiği anda bunun direk iki tarafın hesabına aktarılması gerekir. Çünkü para birimlerinin değeri piyasaya göre değişebiliyor. Yukarıdaki hadiste de geçtiği üzere farklı cinsten paralar takas edildiği zaman elden ele geciktirilmeden yapılması gerekir.

Bu üç şart, internet üzeri alışverişlerde şarttır. Biraz daha detaya inilirse belki başka şartlar da çıkacaktır ama asli itibariyle dikkate alınması gerekenler bunlardır. Eğer bu şartlar yerine getirilmezse söz konusu ticaret ya faizdir ya da ğarar/aldatmadır. Fetva Kurulu olarak konuyla ilgili yapmış olduğumuz araştırmalar ve bizlere gelen sorular neticesinde internet üzerinden döviz alışverişinin bahsettiğimiz şartlara göre cereyan etmediği kanısına vardık. Forex alışverişinde daima kazanan şirket sahipleri ve bankalar olmuştur. Bu bakımdan müslüman tacirlerimizi bu şüpheli durumdan sakınmaları konusunda tavsiyede bulunuyoruz.

fetvakurulu.com