Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından geçtiğimiz hafta açıklanan aile paketi, çeşitli başlıklarda önemli hizmetler öngörüyor. Nüfus dinamizmini ve aileyi korumayı amaçlayan pakette kadınlar için alınan kararlar öne çıkıyor. Çalışan annelere birçok kolaylık getiren paket, çocuklar, aile içi şiddet, kuşaklar arası kopukluk gibi pek çok başlıkta yenilikler getiriyor. Paketin hedefi ve neler getirdiğini uzun zamandır paket üzerinde çalışan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Doç. Dr. Ayşenur İslam'a sordum.

ÇOK PARAMETRELİ PAKET

Ailenin ve dinamik nüfus yapısının korunmasına ilişkin eylem planı geçtiğimiz hafta Başbakan Davutoğlu tarafından açıklandı. Bu paket ortaya nasıl çıktı?

Uzun bir süredir üzerinde çalıştığımız bir paket. Önce bakanlığımızda, ardında da birçok bakandan oluşan Ekonomik Koordinasyon Kurulu'nda tartışıldı. Daha sonra Sayın Başbakan'a sunuldu ve kamuoyuna açıkladığımız hali böylece ortaya çıkmış oldu.

Paketin amacı nedir, neleri içeriyor?

Bütün bu eylem planlarını bir paket altında takdim etmemizin bir amacı var. Ulaşmayı hedeflediğimiz sonuç; Türkiye'nin ekonomik ve sosyal gelişmesini desteklemek üzere dinamik nüfus yapısının korunması, aile kurumunun güçlendirilmesi ve böylece sosyal refah ve sosyal sermayenin artırılmasıdır. Özet olarak dinamik nüfus yapısının korunması, ailenin güçlendirilmesi, aile içi iletişimin sağlamlaştırılması, değerlerin aile içinde üretilmesi, yeni nesillere aktarılması, nesiller arası iletişimin sağlıklı kurulması, kadınların istedikleri takdirde çalışarak anne olabilmeleri imkanının çoğaltılması, doğumun özendirilmesi gibi pek çok parametresi olan büyük bir paketi çalışıyoruz.

MART SONU YASALAŞACAK

Paketin uygulamaya geçmesi için nasıl bir takvim işleyecek?

Paketin içindeki bazı maddeler için yasa gerekmiyor. Çalışmalar olgunlaştıkça hayata geçirilecekler. Ancak bir kısmı için yasa gerekiyor. Biz de parlamento kapanıncaya kadar bu yasaları çıkarabilmeyi amaçlıyoruz. Eğer muhalefet partilerinden de yeterli desteği görürsek Mart sonuna kadar bu maddelerin yasalaşacağını ümit ediyoruz.

Her ailenin aile hekimi gibi bir aile danışmanının olacağı program nasıl işleyecek?

Aile Destek Programı, ailedeki zayıflamayı ortadan kaldırmaya yönelik bir çalışmadır. Ailenin güçlenmesini sağlamak üzere, yönlendirme, yardım ve desteklerin aileye arz odaklı sunulmasını esas alır. Bakanlığımızın hafızasında risk altında bulunan yaklaşık üç milyon ailemizin bilgisi var. Öncelikle bu ailelerin bulunduğu bölgelerin risk haritasını çıkardık. Buralardan başlamak üzere Aile Destek Programı'nı uygulamaya koyuyoruz. Ocak sonu itibariyle sahada olacağız. Her 500 aileye bir sosyal hizmet görevlisi atıyoruz tıpkı aile hekimi gibi.

UZMAN DANIŞMANLAR

Yurt genelinde uygulaması ne zaman başlayacak?

Bu ay dört ilimizde çalışmaya başlıyoruz. Giderek bu çalışma bütün Türkiye'yi kapsayacak. Sosyal hizmet görevlisi aile ile iletişim kurarak aile içindeki sorunu anlayacak. Eğitimden uzaklaştırılmış veya küçük yaşta evlendirilme riski bulunan çocuk var mı, aile içi şiddet, arızi bir yoksulluk, işsizlik kaynaklı bir geçim sıkıntısı, engelli birey, bakılamayan yaşlı, uyuşturucu problemi var mı bütün bunlar tespit edilecek ve doğru yönlendirmeler yapılarak sorun giderilinceye kadar takip edilecek. Sosyal hizmet görevlilerimiz, tüm kamu hizmetlerine hakim, sorun çözme kabiliyeti olan uzmanlar olarak yetiştirilecek. Elbette bu çalışmalar yapılırken ailenin desteği de çok önemli.

Özel istihdam büroları geliyor!

Doğum yapan kadınların çalışma zamanlarının esnetilmesinin pratikte bazı sıkıntılar oluşturabileceği de dillendiriliyor. Bu sıkıntılara ilişkin nasıl bir önlem aldınız ayrıca bu uygulama işveren için ayrı bir külfet oluşturuyor mu?

İş hayatında kadınlara bu kadar çok hak tanınırsa özel sektör kadın istihdamından vaz geçebilir şeklinde bir takım endişeler dile getiriliyor. Böyle bir durumun olmaması için tedbirlerimizi aldık. Yarı zamanlı çalışmak isteyen kişiler bu taleplerini işyerine bildirdikten sonra devreye özel istihdam büroları girecek. Yarı zamanlı çalışan elemanın işini tamamlamak üzere özel istihdam büroları aynı işi yapacak başka bir yarı zamanlı eleman sağlayacak. Böylece performans kaybı olmayacak. Ücretin yarısını devlet ödediği için işverenin maddi kaybı da olmayacak. İlaveten bir de başka bir kişiye belirli bir süre için istihdam imkanı doğmuş olacak.

Kreşler vergiden muaf

Kadın istihdamının artması elbette kreş ve çocuk bakım evlerine olan ihtiyacı arttırmakta. Paket bu ihtiyacın giderilmesi noktasına nasıl katkı sağlayacak?

Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı okul öncesi eğitim kurumları vergiden muaf biliyorsunuz. Bu paketle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın iznine tabi olarak açılan 0-3 yaş kreşlerini de aynı kapsama alarak 5 yıl vergiden muaf hale getiriyoruz. Bu uygulama özel kreşlerin açılmasını teşvik edecek, istihdamı artıracak, rekabeti sağlayarak fiyatı düşürecek ve kaliteyi yükseltecektir. Ayrıca nüfusu yüz binin üzerindeki belediyelere de kreş ve gündüz bakımevi açma mecburiyeti getiriyoruz.

AİLE İÇİ ŞİDDETE KARŞI PLANLI MÜCADELE

Eğer aile içinde şiddet varsa ASDEP uygulaması nasıl bir süreci işletecek?

Aile içi şiddetle karşılaşıldığında şiddeti uygulayanın öfke kontrolü eğitimine tabi tutulması, zorunlu durumlarda mağdurun uygun bir hizmet birimine alınması, rehabilite edilmesi, gerekiyorsa yeni bir hayat kurmasına yardım edilmesi seçenekler arasında.

ÇEYİZ HESABI SANDIĞI

Gençlerde evliliğin teşviki ve Çeyiz Hesabı uygulamasının işleyişi nasıl olacak?

Ebeveynler çocuğun doğumundan sonra, bireysel Emeklilik Sigortası benzeri bir "Çeyiz Hesabı" açtırabilecekler. Devlet bu hesaba ortalama %15 oranında katkı sağlayacak. Genç, 18-27 yaşları arasında yatırılan miktarı istediği şekilde çekebilecek, evlilik cüzdanını ibraz ettiği takdirde ise Devlet payını alması da sağlanacak. Bu uygulama bir taraftan tasarrufa yönlendiriyor diğer yandan da 18-27 yaş arasında evlenmek isteyenlere devletin desteği sunulmuş oluyor.

Siz bakanlık vasfınızın yanı sıra anne ve akademisyensiniz. Çocuk sahibi olduğunuz dönemde nasıldı şartlar sizin için?

Ben çocuğumu yetiştirirken AK Parti iktidarda değildi. Ve böyle bir paket tasarlanmamıştı. Çocuğumun doğumundan sonra ücretli ve ücretsiz izin haklarımı kullandım. Sonra da çocuğumu kendim büyütmeye karar vererek istifa ettim. Herkes bu kararı verir demek istemiyorum, bu elbette benim şahsi tercihimdi. Daha sonra çocuğumla birlikte yeniden okula döndüm. Bu sebeple dönem arkadaşlarımdan altı sene geç doçent oldum. Tabii evde de çalışmaya devam ettim. Çocuğumu büyütürken aynı zamanda dört tane kitap yazdım. Bu zorlukları yaşamış bir insan olarak paketin son derece etkili ve faydalı olacağını düşünüyorum.

Panik butonunda sona yaklaşıldı

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Ayşenur İslam, 2012 yılında pilot bölge seçilen Bursa ve Adana'da kullanılmaya başlanan panik butonu uygulamasına ilişkin, "Sistemi gözden geçiriyoruz. Pilot uygulama sona ermek üzere. Gözden geçirirken şunu gördük; dünyada bu amaca yönelik çok daha gelişmiş sistemler kullanılıyor. Kendimizi ona göre revize etmeye çalışıyoruz. Türkiye'de de aslında Adalet Bakanlığında denetimli serbestlik bağlamında kullanılan bir sistem, bu sözünü ettiğim sistem. Acaba bakanlığımız da bunu kullanabilir mi diye aynı konu için Adalet Bakanlığımızla bir çalışma yapıyoruz" dedi.

Erkeğe de esnek çalışma

Esnek çalışmadan söz ediyorsunuz, uygulama kadın istihdamına nasıl bir katkı sağlayacak?

Türkiye'de esnek zamanlı çalışma aslında çok özlenen bir uygulamaydı. AK Parti iktidarıyla birlikte kadın istihdam oranımız yüzde 30'lara ulaştı. Fakat AB ülkelerine baktığımızda bu oranın yüzde 70'lerde olduğunu görüyoruz. Kadın istihdam oranı yüksek ülkelerde esnek zamanlı çalışma çok yaygın. Bu bizim için de çok önemli bir alternatiftir ve Türkiye'nin de bir an önce bu uygulamaya geçmesi gerekiyor. Hatta benim görüşüm kadın-erkek isteyen tüm çalışanlar için bu modelin geçerli olması gerektiği yönünde.

Çalışma hayatındaki fırsat eşitliğine en önemli örnek kadının ücretsiz izin esnasında kıdem ilerlemesini sürdürmesi her halde. Bu uygulama tam olarak nasıl işleyecek?

Doğum sebebiyle alınan ücretsiz izinlerde annenin kıdem ve derece ilerlemeleri gerçekleşmiyor, ancak geriye dönük dönük borçlanabiliyordu. Bu paketle birlikte bu borçlanma zaruretini ortadan kaldırıyoruz ve anne doğuma bağlı ücretsiz izindeyken derece, kademe ilerlemesini kendiliğinden alıyor. Bu bir nevi askerlik yapan erkeğe verilen hakkın doğum yapan kadına verilmesi gibi bir yenilik.

Özel sektör çalışanına maaşın yarısı devletten

Paket, doğum sonrası çalışma saatlerine nasıl bir kolaylık getiriyor?

Doğuma bağlı yarı zamanlı ve kısmi çalışma iki farklı kanunla düzenleniyor. Yarı zamanlı çalışmada anne 16 hafta doğum iznini kullandıktan sonra isterse tam ücretli yarı zamanlı çalışma modeline geçebiliyor. Özel sektörde ücretinin yarısını işveren diğer yarısını da devlet karşılıyor. Kısmi çalışma ise çocuk okul çağına gelene dek ebeveyne kısmi çalışma imkanı tanınması, ancak kişinin sadece çalıştığı sürenin ücretini alması.

Kısmi çalışma hakkı sadece anneye mi veriliyor?

Kısmi çalışma imkanını hem anneye hem de babaya tanıyoruz. Hatta daha da iyisi kanun Meclis'ten bu haliyle geçerse aynı çocuk için hem annenin hem de babanın bu imkandan yararlanması söz konusu. Dolayısıyla anne babalardan biri sabahları diğeri de öğleden sonraları evde olabilir ve böylece çocuk tamamen anne baba bakımıyla büyüyebilir.