Diyarbakır Esnaf ve Sanatkârlar Odası (DESOB) Cumhurbaşkanı Erdoğan`a sunmak üzere hazırladığı raporda Kobani bahanesiyle çıkarılan olayların bölge ekonomisini olumsuz etkilediği ve bölgeyi geride bıraktığına vurgu yapıldı.

Kobani bahanesiyle 6-7 Ekim 2014 tarihinde Diyarbakır`da yaşanan olaylar sonrası olayların Diyarbakır Ekonomisine yansımalarını bir rapor haline getiren Diyarbakır Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği (DESOB), raporu cumhurbaşkanına sunarak yaşanan sıkıntıların aşılması için yapılabilecek düzenlemelere vurgu yapıldı.

 “Toplumsal olaylar bölge ekonomisini olumsuz etkiledi”

Son 30 yılda bölgede yaşanan terör hadiseleri ve bu hadiselerin yol açtığı toplumsal olayların bölgeyi geride bıraktığına vurgu yapılan raporda, “Bölgenin ticari bakımdan zenginleşmesini sınırlayan en temel faktör toplumsal olaylar olmuştur. Terör, 20 yıl öncesinde kırsal bölgedeki nüfusun tercihen ya da zorunlu olarak göçüne sebep olmuş ve köy-kent yerleşimi arasındaki sosyolojik dengeyi ve bozmuştur. Kentlileşemeyen hayatından hoşnut olmayan kitleler terör grupları için kullanılması çok kolay bir zümre haline gelmiştir” denildi.

Terör olgusu bölge imajını bozmuştur”

Terör olgusu, dünyanın her yerinde önemli bir algı `ya neden olduğu vurgusu yapılan raporda, “Terörle anılmak söz konusu il, bölge ve ülke üzerinde bir korku izolasyonu oluşturmakta ve kurban seçilen terör mağdurunu, az gelişmişlik ve terör kısır döngüsünün içine çekmektedir. Devamında terör, az gelişmişlik ve eğitimsizlik gibi kavramlar birbirini besleyerek problemin çözümünü zorlaştırmaktadırlar” ifadeleri kullanıldı.

“Yaşanan olaylar yatırımcılara geri adım attırmıştır”

Yaşanan son olaylar, çözüm sürecinin bütün sempatisini ortadan kaldırdığı ifadelerin eyer verilen rapor,  “Yaşanan olaylar, çözüm süreciyle birlikte bölgeye olumlu bakan bölge dışı yatırımcıları bölgeden uzaklaştırmış, bölgedeki sanayici ve işadamlarının da yeni yatırım planlarından vazgeçmelerine veya yatırım planlarını ertelemelerine sebep olmuştur. Önce Lice`de ve 6-7 Ekim 2014 tarihlerinde de bütün bölgede yaşanan olaylar, çözüm sürecinin de etkisiyle yatırım ve turizm açısından sağlanmış olan olumlu algıyı olumsuz yönde etkilemiş; Bölgedeki 11 ili (Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Şırnak, Siirt, Bitlis, Muş, Van, Bingöl, Hakkâri) bütün yerli ve yabancı işadamlarının yatırım kararlarında arka plana itmiştir” denildi.

“Olay çıkmayan yerler de sanayi olumsuz etkilenmedi”

Çözüm süreci ve 2012 yılında açıklanan 6 bölgeli teşvik sisteminin bölgeyi olumlu yönde etkilendiği sözlerine yer verilen raporda, Bu süreçle birlikte bölgede yatırım yapmak son derece cazip ve anlamlı kılınmıştır. GAP bölgesinde, bölgenin diğer illerine göre ismi terör hadiseleriyle daha az anılan Şanlıurfa, teşvik sistemiyle birlikte birçok yabancı yatırımcıyı çekmeyi başarmıştır. Ticaret hacmi ve nüfusu Şanlıurfa`ya göre daha fazla olan Diyarbakır`da aynı teşvik düzenlemelerinin pozitif yansıması daha düşük düzeyde kalmaktadır” ifadelerine yer verildi.

“Terör olgusu ve güvenlik açığı bölge imajını bozmuştur”

Terör olayları, aksiyon süreleri kısa ama etki süreleri uzun olayların olduğu belirtilen rapor, “11 Eylül 2001 tarihinde Dünya Ticaret Merkezine yapılan saldırılar, dakikalar içinde gerçekleşmiş olmasına rağmen, etkileri ve tehdit unsuru olma durumu 13 -14 yıldır sürmektedir. Bu örnekte olduğu gibi, 6-7 Ekim 2014 tarihlerinde yaşanan olaylar da kısa sürede kontrol altına alınmıştır. Fakat etkileri hemen yok edilememektedir. Medya üzerinden yapılan terör olayları, güvenlik zafiyeti, yağma, haraç alma, kepenk kapatma… gibi haberler yatırımcılarca menfi yönde değerlendirilecek; Türkiye içinde dahi bölgeyle ticaret yapma noktasında işadamlarını isteksiz kılacaktır” şeklinde devam etti.

“Terör olgusunun finans piyasasını bozmuştur”

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu bünyesinde bulunan FİNTÜRK verilerine göre bölge ekonomisinin kötüye gittiği vurgusuna yapılan raporda, “Türkiye'deki bütün iller için Takipteki Alacaklar / Toplam Nakdi Krediler oranı incelendiğinde, 2011 ve 2012 yıllarında Diyarbakır`ın 1'inci sırada yer aldığı, ancak 2014 yılında 3'üncü sıraya gerilediği görülmektedir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 6-7 Ekim 2014 olaylarından en fazla etkilendiği düşünülen seçilmiş 11 ilin 2011-2014 yıllarındaki Mevduat, Kredi ve Takibe düşen kredi durumları görülmektedir” ifadeleri kullanıldı.

Terör Olgusunun Esnaf ve Küçük Ölçekli Sanayici Üzerindeki Etkileri

Kepenk kapatma eylemleri, günlük hâsılat ile ticari döngülerini sağlayan esnaf ve ticaret erbabının ticari faaliyetlerini durdurma noktasına gelindiğine değinilen raporda, “Taksi, minibüs, özel halk otobüsü şoförlüğü gibi hizmet sektöründe faaliyet gösteren esnaf, çalışamama veya toplumsal olaylar nedeniyle araçlarının zarar görmesine bağlı olarak olumsuz şekilde etkilenmektedir. Ticari alışveriş, iş toplantısı, pazarlama faaliyetleri… vb. sebeplerle şehir dışından gelip orta ölçekli otellerde konaklayacak birçok misafir, programlarını iptal etmekte veya ertelemektedir. Dolayısıyla, otel ve pansiyon işletmecileri de yaşanan olaylardan menfi şekilde etkilenmektedir. Mardin, Diyarbakır, Şanlıurfa gibi bölgenin turizm potansiyeline sahip illerinde oteller ciddi ölçüde rezervasyon iptalleriyle karşılaşmıştır. Bu durum, küçük ve orta ölçekli esnafın, ticaretin dışına çıkarak uzun vadeli bir bakış açısıyla imalat sanayi yatırımına yönelmesini engellemekte; Bölgede biriken sermayenin bölge dışındaki yatırımlara yönelmesine ve böylece ‘sermaye göçüne` yol açmaktadır” ifadeleri kullanıldı.

“Olayların faturası ağır oldu”

Bu olaylar, çözüm süreci ve teşvik düzenlemeleriyle oluşan pozitif havayı olumsuz şekilde etkiledi sözlerin eyer verilen rapor, “Bölgeyle ilgili olumlu algı yok olmuştur. Yaşanan can kayıpları, sokağa çıkma yasağı… vb. durumların ekonomik faturası son derece ağır yaşanmaktadır. Dışarıdan gelen/gelecek yeni yatırımcılar, yatırım kararlarını askıya alırken veya iptal ederken, bölge işadamlarının da yatırım planlarını gözden geçirdiği gözlemlenmektedir. Bu yaşanan hadiselerin finansal piyasalar (kredi ve mevduat gelişimi) üzerinde oluşturduğu/oluşturacağı menfi etki, takip eden aylarda daha net görülecektir” şeklinde devam etti.

6-7 Ekim 2014 Olaylarından Etkilenen 11 İl İçin Yapılabilecek Düzenlemeler

Diyarbakır Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Kobani bahanesiyle çıkarılan olayların, olumsuz havasının dağıtılması için de alınacak önlemleri şu şekilde sıraladı:

- Vergi ve SGK primi ödemelerine getirilecek ödemesiz dönem veya Beyanname Verme Sürelerinde sağlanacak esnekliklerle küçük esnafa önemli bir maliyet avantajı sağlanabilir.

- KOSGEB'in 100 bin TL üst limitli Acil Destek Kredisi, olaylardan doğrudan ve dolaylı zarar gören ve Bölgedeki meslek odalarına kayıtlı olan bütün esnaf ve sanayicinin istifadesine sunulabilir.

- Olaylardan doğrudan bir zarar görmese de, olaylar nedeniyle bölgedeki piyasa koşullarına bağlı olarak durgunluk yaşayan meslek odalarına kayıtlı esnafa Faiz Desteği ve Faizsiz Kredi Desteği gibi enstrümanlarla destek sağlanabilir.

- Hizmet sektöründe faaliyete gösteren; cafe, restoran, fast food… vb. alanlarda faaliyet gösteren esnafa, işletmesinin kapalı kalması dolayısıyla uğradığı zararı tolere etmek için SGK prim affı.. vb. getirilebilir.

- Kamu bankalarınca KGF kefaletiyle tahsis edilecek Can Suyu Kredileri benzeri, düşük faizli, ödemesiz dönemli kredi paketleri hazırlanabilir.

- Bölgedeki imalat, sanayi ve turizm işletmelerine (otellere) proje karşılığı hibe desteği sağlayan Kalkınma Ajanslarının 2015 yılında verecekleri hibeler için Kalkınma Bakanlığınca tahsis edilecek ödenek miktarı arttırılabilir.

- Yapılacak bu gibi düzenlemeler ve alınacak tedbirlerle Bölgede piyasa dinamizminin yeniden tesis edilmesi sağlanabilir. (İLKHA)