Yahudilerin Kudüs merkez olarak Filistin’de devlet kurma girişimleri siyonizmin kurucucu ve lideri Teodor Herlz’in çalışmaları ile hız kazanmıştı. Fakat bu konuda en büyük engel Osmanlı Devleti hükümdarı II.Abdülhamit’ti.

Teodor Herlz Sultan II.Abdülhamit ile bu konuda iki defa görüşmüş bu istekleri karşılığında Osmanlı Devleti’nin bütün borçlarını ödemeyi teklif etmesine rağmen olumlu cevap alamamıştı. Fakat gerekli izini alamasalar da gizlice çalışmalarına başlamışlar ilk olarak bölgedeki Yahudi nüfusunu artırmaya yönelik çalışmalarda bulunmuşlardı.

Aslen bir Arnavut olan Avlonyalı Ekrem Bey anılarında Filistin’de ki Yahudi faaliyetleri hakkında bazı ipuçları vermektedir. Ekrem Bey Şam-Hicaz Demiryolu’nun açılış törenlerine katılmış ve bu sayede bölgeyi gezme fırsatı elde etmişti. Sultan II.Abdülhamit’in açılış heyetine gizli bir görev verdiğinden söz ediyor. Bu görev Tel-Aviv’de kurulmuş olan ‘’Jewish Research Mission’’(Yahudi Araştırma Misyonu)adlı kuruluşun çalışmaları hakkında bilgi toplamak ve rapor hazırlamaktı. Buradan anlaşılıyor ki Sultan II.Abdülhamit bölgede ki Yahudi faaliyetlerini yakından takip ediyordu.

Avlonyalı Ekrem Bey bu konuda ki tespitlerini şöyle aktarıyor:

-‘’Tel-Aviv plajına iki basit küçük ev inşa edilmişti, içlerinde dünya Yahudi Birliği’nin belki beş veya altı memuru çalışıyor, Filistin’de yaşayan Arapların ekonomik durumları hakkında bilgi topluyorlardı.’’

Peki bu bilgiler ne yapıyorlardı? Cevabı yine Ekrem Bey’den alalım:

-‘’Cahil ve müsrif Arapların ellerinde ki arazileri satın almak’’Yani doğrudan isteklerini elde edemeyeceğini anlayan Yahudiler dolaylı yollardan bölgeye yerleşmeye çalışmışlar.

Bu komisyonun II.Abdülhamit’in bu konuda ki sıkı kontrolüne rağmen nasıl kurulduğunu yine Ekrem Bey anılarında yer vermektedir. Anlaşılan Osmanlı Devleti’ne sadece Teodor Herlz toprak talebi ile gelmemiş, zamanın zengin Avrupalı Yahudileri’de bazı teklif ve isteklerde bulunmuşlar. Mesela Parisli Baron Rotschild Tel-Aviv’de 20.000 hektar araziyi (kum tepeleri) kiralama isteğinde bulunarak karşılığında da yüklü bir kira bedelini teklif etmiş. Fakat bu teklif dönemin sadrazamı Avlonyalı Ferit Paşa tarafından kesin bir dille reddedilmiş. Fakat Rotschild padişah II.Abdülhamit’ten Tel-Aviv’de bir Araştırma Komisyonu kurulması iznini almış. Ekrem Bey bu bilgileri kendisine dönemin sadrazamı Avlonyalı Ferit Paşa’nın naklettiği belirtmektedir.

Osmanlı Devleti bu çok cazip teklifleri reddettiğinde ekonomik olarak en kötü dönemlerinden birini yaşamaktaydı. Yahudiler ekonomik yoldan isteklerine kavuşamayınca Alman İmparatorunu bile aracı yapmaya çalıştılar.

Avlonyalı Ekrem Bey Osmanlı Devleti’nin bu konuda ki görüşünü yine Sadrazam Avlonyalı Ferit Paşa’nın ağzından şu şekilde özetlemektedir.

-‘’Haklı veya haksız, Filistin bugün kesin olarak Araplarındır. Osmanlı İmparatorluğu’nun  da bu durumu değiştirmek için ne siyasi ne de manevi bir nedeni vardır.’’

Osmanlı Devleti zamanında isteklerine bir türlü kavuşamayan Yahudiler I.Dünya Savaşı sırasında bölgeyi işgal eden İngilizler sayesinde uygun ortamı yakaladılar…

Kaynak:

Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar (1885-1912)-Avlonyalı Ekrem Bey, çev:Atilla Dirim, İletişim yay.2006