Mardin'in Mâristan (Mesken) Mahallesi'nde cami, medrese, çeşme ve hamamdan oluşan Necmeddin Külliyesi, halk arasında Mâristan adıyla da anılır. Anadolu'da külliye şeklinde inşa edilen ilk yapı toplulukları arasında yer alır. Aynı zamanda en erken tıp medresesi ve şifâhâne örneklerindendir. Necmeddin Medresesinin yapımını başlatan Mardin Artuklu Sultanı Necmeddin İlgazi'nin (1104-1122) ömrü vefa etmeyince kardeşi Emîneddin Bey tarafından tamamlatılmıştır.

Mardin Artuklu Beyliği'nin kurucusu ve ilk hükümdarı olan Necmeddin İlgazi tarafından yapımı başlatılan Necmeddin Külliyesi, günümüze yalnız bir cami olarak ulaşabilmiştir. Benzeri Artuklu külliyeleriyle aynı tipolojiye sahip olan külliye dikdörtgen planda inşa edilmiştir. Necmeddin İlgazi kendi yaptırdığı külliyede defnedilmiştir.

1093 yılında inşaatı tamamlanan Necmeddin Külliyesi'nin tarihçesi hakkında bilgi veren Mardin Medreseler Koruma ve Yaşatma Derneği Başkanı İbrahim Yüksel, Kudüs Valiliğini icra eden, Kudüs'ten birçok emaneti Mardin'e getiren ve Anadolu'da külliye şeklinde ilk yapıyı inşa eden Necmeddin Bey'in mezarının hala kayıp olması günümüz insanlarına yakışmayan bir vefasızlık olduğuna vurgu yaptı.

Necmeddin Külliyesi'nin Mardin'in ilk yapılarından biri olduğunu belirten Yüksel, "Necmeddin Külliyesi, Artuk Bey'in oğlu Necmeddin tarafından 1093 senesinde inşaatı tamamlanan Mardin'in ilk medreselerinden bir tanesidir. Artuk Bey, Kudüs Valiliği görevi nedeniyle Kudüs'te ikamet ettikten, Kudüs'ü toparlayıp huzur ve sükûnu sağladıktan sonra zaten orada vefat etti. Ayrıca türbesi Kudüs'tedir. Necmeddin ve abisi Emineddin Kudüs Valiliğini bir süre devam ettirse de yaklaşan Fatımi ve Haçlı akınları sebebiyle Kudüs şehri zarar görmesin niyetiyle kutsal emanetlerle beraber Mardin'e geri döndüler. Ardından 11 Haçlı Seferini Mardin merkezli kurdukları devleti merkez alarak dağıttılar. Haçlı akınlarına buradan karşılık vererek dağıttılar. Haçlı akınlarının Kudüs'e varmasını engellediler." dedi.

"Mardin'i Kudüs şehir planında yeni bir şehir olarak inşa ettiler"

Mardin'in Kudüs şehir planında yeni bir şehir olarak inşa edildiğini ifade eden Yüksel, "Son Kudüs Valisi Emineddin Sökmen Bey Mardin'e gelir gelmez Anadolu'da ilk şifahaneyi ve ilk tıp medresesini kurar. Konumu Necmeddin Külliyesi'nin yan tarafında yer alır. Şu an içinde olduğumuz Necmeddin Medresesi'ni de inşa ediyor. Necmeddin ve Emineddin Beyler Kudüs'ten Mardin'e kutsal emanetlerle beraber geldikten sonra Kudüs şehir planında yeni bir şehir inşa ettiler. Kaleden ibaret olan Mardin şehrini kale dışına taşıyarak Kudüs şehir planında yeni bir şehir kurdular." şeklinde belirtti.

Yüksel, Mardin'de birçok ilk önemli yapılara imza atan başta Necmeddin ve Emineddin Bey'in mezarının hala kayıp olduğuna dikkat çekerek, kayıp mezarların bir an önce bulunması için yetkili kurumlara çağrıda bulundu.

"Mezarlarının kayıp olması çok acı bir olay"

Yüksel konuşmasında şunlara yer verdi:

"Maalesef gerek Necmeddin Bey'in gerek Emineddin Bey'in türbeleri bugün kayıptır. Tarihi belgelerde kayıtlarda illaki yeri tespit edilir ama arkeolojik kazı gerekmektedir. Bıraktıkları mirasa hürmeten bir vefa borcu olarak bugün kurumlarımız bu çalışmayı yapıp türbeleri ziyaret açmalıdırlar. Bu çalışmayı yetkililerden bir vefa borcu olarak bekliyor ve talep ediyoruz. Mardin'e dünyanın ilk tıp fakültesini ve ilk şifahanesini kazandırmış bir Emineddin Bey ve emeği çokça geçmiş Necmeddin Bey'in mezarlarının kayıp olması çok acı bir olay. Bu türbelerin bulunmaması ve bu konuda çalışmaların yapılmaması günümüz insanlarına yakışmayan bir vefasızlıktır. İnşallah gerekli hassasiyet dikkate alınarak en kısa zamanda çalışmaların başlamasını umuyor ve talep ediyoruz." (İLKHA)