Bu ilerlemeler, insan öldürebilen makinelerin tamamen otonom şekilde çalıştığı bir dönemin giderek yaklaştığını gösteriyor.
Ukrayna’daki savaşta sık sık “drone savaşı” olarak anılan çatışmada, yapay zekâ (YZ) drone’lara daha fazla özerklik kazandırarak giderek daha kritik bir rol oynuyor. 2024 yılında Ukrayna’nın edindiği yaklaşık 2 milyon drone’un 10.000’i yapay zekâ destekliydi. Bu bilgi, daha önce Ukrayna hükümetine danışmanlık yapmış olan ve şu anda Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nde görevli Kateryna Bondar tarafından yayınlanan bir raporda yer aldı.
YZ destekli drone’lar; görüntü, yetenek, fiyat ve boyut bakımından çok farklılık gösteriyor. Bazıları ucuz tüketici drone’ları olup, açık kaynaklı YZ yazılımlarla donatılarak yer altı atölyelerinde üretilirken; diğerleri ABD merkezli Anduril ve Shield AI ya da Alman girişim şirketi Helsing gibi Batılı üreticiler tarafından geliştirilen sofistike modellerden oluşuyor. Ancak temel prensip aynı:
“En basit tanımıyla YZ destekli bir drone, bazı temel işlevlerin insan kontrolünden çıkıp yapay zekâ tarafından yerine getirildiği bir araçtır,” diyor Helsing’in Birleşik Krallık yöneticisi ve Ukrayna operasyonları sorumlusu Ned Baker.
Helsing, 2024’te kurulduktan sadece üç yıl sonra 4,95 milyar € değerlemeye ulaştı ve Şubat ayında Ukrayna’ya 6.000 adet YZ destekli HX-2 saldırı drone’u sattığını açıkladı. Bu, daha önceki 4.000 HF-1 drone siparişine ek olarak yapıldı.
İletişim koptuğunda YZ devreye giriyor
YZ, özellikle elektronik harp sistemlerinin yaygınlığı nedeniyle Ukrayna’da büyük önem kazandı. Bu sistemler, operatörle drone arasındaki iletişimi ve GPS sinyallerini bozabiliyor. Bu durumda YZ, drone’un yön bulma, hedef belirleme ve diğer drone’larla iletişim kurma işlevlerini devralabiliyor.
YZ destekli drone’lar, bilgisayarlı görme teknolojisi sayesinde — ki bu teknoloji ticari drone’larda kayak yapanları otomatik çekmek gibi amaçlarla yıllardır kullanılıyor — hedefleri tanıyıp otonom olarak hareket edebiliyor. Bondar’a göre mevcut YZ teknolojileri bir drone’u “tam otonom bir silah sistemine” dönüştürebilir. Ancak Ukrayna’da hâlâ her saldırı için insan onayı gerekmektedir; yani makineler henüz tamamen kendi kararlarını vermiyor.
Bondar’a göre, yıllardır bazı füzelerde otonom unsurlar bulunuyor, ancak YZ’li drone’ların farkı “karar verme kapasitesi”. Füzeler genelde önceden programlanmış rotaları izlerken, YZ’li drone’lar “görüp analiz edip yön bulabiliyor” — üstelik önceden tanımlanmış bir rota olmadan.
Bondar’a göre, YZ drone’ların yarı otonom kullanılmasının nedeni yüksek hata oranı. “İnsanlar hâlâ makinelere güvenmiyor,” diyor. Baker ise bunun esas olarak etik ve politik nedenlerle ilgili olduğunu söylüyor: “Şu an geçiş dönemindeyiz. İki yıl önce tamamen insan kontrolü vardı, iki yıl sonra tamamen YZ olabilir. Şimdilik ikisi bir arada çalışıyor.”