Türkiye’de son dönemde artan çocuk suçluluğu tartışmaları, “suça sürüklenen çocuklar”a ilişkin yasal düzenlemeleri yeniden gündeme taşıdı. Adalet Bakanlığı ve ilgili kurumlar, mağdurun korunmasını esas alan yeni bir yasal çerçeve üzerinde çalışıyor. Ancak tartışmaların merkezinde, “çocuklara yönelik ceza indirimi her durumda geçerli olmalı mı?” sorusu var.
Türk Ceza Kanunu’na göre 12 yaş altı çocukların cezai sorumluluğu yok. 12–15 yaş arası çocuklarda ise ceza sorumluluğu “ayırt etme gücüne” bağlı olarak belirleniyor. 15–18 yaş grubundakiler cezai sorumluluğa sahip olsa da yetişkinlere göre daha düşük cezalara tabi tutuluyor. Bununla birlikte ağır suçlarda dahi indirimin uygulanması kamuoyunda tartışmalara yol açıyor.
Son yıllarda özellikle çeteleşme, organize suç ve şiddet eylemlerinde çocukların kullanılması, hükümeti yasal düzenlemeye yöneltti. Yeni düzenlemede, “örgütlü suçlarda çocukların yetişkin muamelesi görmesi” gibi ihtimaller gündeme geliyor.
Avrupa Örnekleri
Polonya: Normalde 17 yaş ceza ehliyet sınırı. Ancak 15+ yaşındaki çocuklar, cinayet, tecavüz, ağır yaralama gibi suçlarda yetişkin gibi yargılanabiliyor.
İsveç: Çete şiddetinin artışı üzerine, hükümet ceza sorumluluk yaşını düşürmeyi planlıyor. Reform kabul edilirse, çocuk suçlulara yönelik özel indirimlerin kapsamı daraltılacak.
Asya Örnekleri
Hindistan: 2015 tarihli yasa uyarınca, 16–18 yaş arası gençler, cinayet veya tecavüz gibi “heynous crimes” durumunda yetişkin gibi yargılanabiliyor.
Japonya: 2022 değişikliğiyle 18–19 yaş grubu artık “belirli reşit olmayanlar” statüsünde; ağır suçlarda yetişkin cezasına yakın yaptırımlarla karşılaşıyor. 17 yaş altına en fazla 15 yıl, 18–19 yaş grubuna ise 30 yıla kadar hapis cezası verilebiliyor.
ABD Uygulaması
ABD’de eyaletler arasında farklılıklar var. Birçok eyalette çocuklar “transfer/waiver” sistemiyle yetişkin mahkemelere sevk edilebiliyor. Özellikle cinayet ve silahlı soygun gibi ağır suçlarda çocuk sanıklara indirim uygulanmıyor; hatta bazı eyaletlerde “bir kez yetişkin gibi yargılandıysan, sonraki tüm davaların da yetişkin mahkemesinde görülür” kuralı geçerli.
