İlaç Aşırı Kullanımına Bağlı Baş Ağrısı (medication-overuse headache), tıbben iyi belgelenmiş bir durumdur. İyi haber ise, bu durum genellikle fark edildiğinde tersine çevrilebilir.
Birleşik Krallık’ta 10 milyondan fazla insan düzenli olarak baş ağrısı çekiyor. Bu da her 25 doktora başvurudan birini oluşturuyor. Çoğu baş ağrısı zararsızdır ve ciddi bir sorunun işareti değildir. Her ne kadar birçok insan beyin tümöründen endişe duysa da, baş ağrısı şikayetiyle başvuranların %1’inden azında böyle bir tanı konulur.
Baş ağrısının türüne göre tedavi değişir. Örneğin migrenler, mide bulantısı önleyici ilaçlar ya da beta blokerlerle tedavi edilebilir. Kaygı veya depresyona bağlı baş ağrıları ise ruh sağlığı desteğiyle iyileşebilir. Beslenme ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri de uzun vadeli baş ağrılarını hafifletmede etkili olabilir.
Ancak doktorların sıkça karşılaştığı bir başka baş ağrısı türü daha var. Bu türde baş ağrıları, genellikle üç ay ya da daha uzun süredir düzenli ağrı kesici kullanan kişilerde başlıyor veya kötüleşiyor.
Bu, migren, gerilim tipi baş ağrısı ya da sırt ve eklem ağrısı gibi başka ağrılı durumları olanlarda da görülebilir. Hastalar farklı türlerde ilaçlar alabilir, giderek daha sık kullanmaya başlar ve sonunda anlamsız görünen ama çok yaygın bir döngüye girerler.
Büyük olasılıkla tanı şudur: İlaç aşırı kullanımına bağlı baş ağrısı. Bu durumun, toplumun yaklaşık %1–2’sini etkilediği ve kadınlarda 3 ila 4 kat daha yaygın olduğu düşünülüyor.
Suçlu genellikle ağrı kesicilerdir. Orta düzeyde ağrılar için kullanılan kodein gibi opiyatlar, kabızlık, uyuklama, mide bulantısı, halüsinasyonlar ve baş ağrıları gibi yan etkilerle birlikte gelir.
Yalnızca güçlü opiyatlar değil, parasetamol ve ibuprofen gibi NSAID’ler (non-steroid antiinflamatuvarlar) de baş ağrılarına yol açabilir. Bazı ilaçlar, örneğin ko-kodamol, hem parasetamol hem de bir opiyat içerir.
Parasetamol, kodein gibi ilaçlara göre daha basit bir yan etki profiline sahiptir. Yaş ve kiloya bağlı günlük doz sınırları içinde kullanıldığında genellikle güvenli ve etkili kabul edilir. Bu da yaygın kullanımı ve kolay erişimini açıklıyor.
Ancak önerilen dozdan fazla veya çok sık alınması ölümcül olabilen karaciğer yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Yan etkileri daha nadir olsa da, parasetamolün düzenli kullanımı da bazı insanlarda kronik baş ağrısını tetikleyebilir.
Triptanlar gibi migreni durdurmaya yönelik ilaçlar da sık kullanıldığında aynı sonuca yol açabilir: İlaç kaynaklı baş ağrısı.
“Fazla kullanım” ifadesi kulağa sanki hastalar önerilen dozdan fazlasını alıyormuş gibi gelebilir – bu da ayrı bir risk oluşturur. Ancak ilaç-aşırı kullanım baş ağrısı olan birçok vakada, hastalar günlük doz sınırını aşmaz ve ilacı her gün de kullanmaz.
Parasetamol ya da NSAID’ler için bu durum, ayda 15 gün veya daha fazlasında kullanıldığında gelişebilir. Opiyatlar içinse ayda yalnızca 10 gün yeterli olabilir.