Zeytin ihracatçıları Avrupa Birliği'nin ABD ile yaptığı son ticaret anlaşması kapsamında karşı karşıya kaldıkları ek %15’lik vergiyle hayatta kalmanın daha da zorlaşacağını belirtiyorlar.
Avrupa Birliği malları artık ithalatta %15 vergiye tabi tutuluyor. Bu oran, Trump’ın tehdit ettiği oranın yarısı olsa da Avrupalıların umduğundan çok daha yüksek. Bu tarife, Pazar günü Trump’la yapılan ticaret anlaşmasının ardından yürürlüğe girdi. Dünyanın en büyük sofralık zeytin ihracatçısı olan İspanya, Trump’ın 2017’de Kaliforniyalı zeytin üreticilerinin talebi üzerine uyguladığı %30’un üzerindeki tarifelerin ardından ABD’deki siyah zeytin pazarındaki payını %49’dan %19’a düşürdü.
Bu önlemler yalnızca siyah zeytinleri kapsıyor; yeşil zeytin, zeytinyağı veya yarı işlenmiş zeytinlere uygulanmıyor.
İspanyol çiftçiler, tarifelerin ilk kez uygulanmaya başlanmasından bu yana yeşil zeytin satışlarını artırmak ve pazarlarını çeşitlendirmek için adımlar attılar. Ancak şimdi gelen ek %15’lik verginin büyük bir darbe olacağını söylüyorlar.
Güneydeki zeytin üretim merkezi olan Sevilla bölgesindeki yerel çiftçi derneği Asaja’nın sekreteri Eduardo Martin, “Siyah sofralık zeytin için bu sürdürülemez olur,” dedi. İlk ticaret önlemleri, İspanyol üreticilerin 2,5 milyon iş vardiyasından yaklaşık 400.000’ini kesmesine neden olan şiddetli bir kuraklıkla aynı zamana denk geldi. İspanya’nın ABD’ye siyah zeytin satışları ilk yıl %70 oranında düştü.
Andalusia Tarımsal Kooperatifler Federasyonu başkanı Gabriel Cabello, “En kötüsü ilk yıldı,” dedi. “İkinci yılda bunun kalıcı olduğunu öğrendik ve farklı şekilde hareket etmemiz gerektiğini anladık.”
Zararı azaltmak için İspanyol ihracatçılar, sofralık zeytin tüketim geleneği olan Avrupa ve Orta Doğu’ya odaklandı. Ayrıca Asya pazarlarına açıldılar ve ABD’ye daha düşük tarifeye tabi olan yeşil zeytin göndermeye yöneldiler.
Tarifeler aynı zamanda yeniliği de teşvik etti. Cabello, bazı İspanyol ihracatçıların Avrupa ve Asya’daki satışları artırmak için ilk kez somon veya peynirle doldurulmuş siyah zeytin sattıklarını belirtti. Ancak İspanya Tarım Bakanlığı, tarifelerin uygulanmasından bu yana siyah zeytin satışlarında 239,6 milyon euro (278,51 milyon dolar) kayıp yaşandığını tahmin ediyor. Bu, son hasattan elde edilen 707 milyon euroluk toplam ihracat değerinin yaklaşık üçte birine denk geliyor. Tarifeler öncesi faaliyet gösteren 25 İspanyol ihracatçıdan yalnızca dört büyük oyuncu kaldı, diyor İspanya Sofralık Zeytin İhracatçıları Derneği (Asemesa).
Bu büyük oyunculardan biri olan Agro Sevilla, ABD’ye uygulanan tarifelerin %31’den %10’a düşürülmesini sağladı. Şirket, ABD’nin tahmin ettiğinden daha az Avrupa sübvansiyonu aldığını kanıtladı. Bu sayede 2023’ten itibaren ABD’deki satışları kademeli olarak artmaya başladı.
Agro Sevilla CEO’su Julio Roda, “Dünyanın en büyük siyah zeytin tüketici pazarından vazgeçemeyiz,” dedi. İlginç bir gelişmeyle, bir diğer büyük İspanyol zeytin üreticisi Aceitunas Guadalquivir, tarifeleri savunan iki büyük ABD şirketinden biri olan Bell-Carter Foods’u 2022’de satın aldı.
Şirketin, tarifelerden muaf olan İspanya’dan gelen ham zeytinleri ithal eden birkaç Kaliforniyalı firmadan biri olduğu belirtiliyor.
Reuters’ın Aceitunas Guadalquivir’e bu ihracatlarla ilgili yaptığı yorum talebi yanıtsız kaldı.
Asemesa Genel Sekreteri Antonio de Mora, “Kaliforniya düşük üretim yaptığında, çoğunlukla İspanya’dan ham zeytin ithal ediyorlar ve bunları ABD’de işliyorlar,” dedi.
İspanya, 2024 yılında 6.300 ton yarı işlenmiş zeytinin yanı sıra 36.000 ton yeşil zeytin ve 9.800 ton siyah zeytin ihraç etti.
ABD önlemleri yerli üreticilere fayda sağlamadı. 2024’ün ilk sekiz ayında sofralık zeytin ithalatı, 2017’nin aynı dönemine kıyasla %40 arttı. Mısır, Portekiz ve Türkiye, ihracatını en çok artıran ülkeler oldu.
Aynı dönemde İspanya’nın ABD’ye yeşil zeytin ihracatı %18 arttı ve siyah zeytin ihracatındaki düşüşü kısmen telafi etti.