Küresel pirinç fiyatları, uzun süren rekor artışların ardından, art arda yaşanan küresel krizlerin etkisiyle zirveye ulaşan seviyelerden kayda değer bir düşüş yaşıyor. Bu düşüş, arz ve talep arasında oluşan yeni dengenin, bu temel gıda maddesinin fiyatlarına doğrudan yansımasıyla gerçekleşti.
Küresel pirinç arzındaki artışa katkıda bulunan başlıca faktörler arasında, büyük üreticilerin bazı ihracat kısıtlamalarını kaldırması ve birçok ülkede üretim koşullarının iyileşmesi yer alıyor. Buna karşılık, bazı büyük pazarlarda talep, yerel stokların yüksek olması ve iç üretimi destekleyen yeni stratejiler nedeniyle azaldı.
Buna rağmen, bazı bölgelerde iklim koşullarının zorluğu üretim üzerinde baskı oluşturuyor. Bu durum, ileride fiyatların tekrar yükselmesine yol açabilir. Mevcut düşüş, tüketiciler için bir fırsat sunsa da uzun vadede tarımsal üretimin sürdürülebilirliği konusunda endişeler devam ediyor.
Finansial Times’a göre, “küresel pirinç fiyatları son sekiz yılın en düşük seviyesine indi.” Gazetenin raporu, 2023-2024 döneminde rekor hasat ve Hindistan’daki ihracat yasağının kaldırılmasıyla piyasaların arz fazlasıyla dolmasına bağladığı bu düşüşü, “Asya’daki birçok çiftçi için büyük bir darbe” olarak nitelendirdi.
Tayland beyaz pirincinin %5 kırık oranlı ihracat fiyatı – küresel ölçüt – son günlerde ton başına 372,50 dolara gerileyerek geçen yıl sonundan bu yana %26 düştü ve 2017’den bu yana en düşük seviyesine indi. Bu düşüş, dünyanın en büyük ihracatçısı Hindistan’ın Eylül 2024’te sevkiyatlara getirdiği kısıtlamaları kaldırmaya başlamasıyla tetiklendi.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre, küresel pirinç fiyat endeksi bu yıl %13 azaldı. Bu düşüş, geçen yılın başında Hindistan’ın ihracata getirdiği bir dizi kısıtlamayla fiyatların 2008’den beri en yüksek seviyeye ulaşmasından ve tüketiciler arasında panik alımlarının başlamasından sonra gelen keskin bir geri çekilmeyi ifade ediyor.
Rabobank analisti Oscar Tjakra, Hindistan’ın 2023-2024’te rekor hasat elde etmesinin ardından devlet stoklarının şişmesiyle geçen yılın sonunda ihracat politikasını değiştirmesinin, “fiyatlardaki büyük düşüşün ana nedeni” olduğunu söyledi. Tjakra, Tayland ve Vietnam’daki güçlü üretimin de küresel pirinç üretimini bu pazarlama yılında rekor seviyeye çıkardığını belirtti.
Endonezya gibi büyük alıcı ülkeler talebi azaltırken, ithalatlarını geçen yıl kısan Endonezya 2025’te piyasaya dönmeyecek. Filipinler ise hasat sezonu boyunca yerel fiyatları korumak amacıyla Ekim’e kadar ithalatı yasakladı.
Merkez “Roya” Ekonomi Araştırmaları Direktörü Bilal Şuayb, küresel pirinç fiyatlarındaki bu düşüşün son sekiz yılın en büyüğü olduğunu, bu dönemin ise Kovid-19 pandemisi, Rusya-Ukrayna savaşı, Orta Doğu’daki askeri ve jeopolitik gerilimler ile ticaret savaşları gibi beş yıllık küresel krizler zincirini kapsadığını söyledi.
Şuayb, bu krizlerin, nakit rezervi bulunan ülkeleri, rezervlerinin bir kısmını pirinç başta olmak üzere stratejik gıda stoklarına dönüştürmeye ittiğini, bunun da pandemi ve savaş dönemlerinde açıkça görüldüğünü ifade etti. Ayrıca, bu tür gerilimlerin genellikle enflasyonu artırma eğiliminde olduğunu, özellikle de stratejik ürün arzının sınırlı olduğu durumlarda bu etkinin daha da arttığını belirtti.
Hindistan’ın ihracat kısıtlamalarını kaldırmasının ihracatı canlandırdığını, diğer bazı ülkelerdeki üretim artışıyla birlikte arzın yükseldiğini kaydeden Şuayb, pirinç tüketiminin yoğun olduğu ülkelerin de son iki yılda stratejik stoklarını artırması sonucu talebin düştüğünü söyledi. Bu faktörlerin bir arada, küresel pirinç fiyatlarında %5 ile %13 arasında düşüşe yol açtığını ekledi.
Şuayb, çiftçilerin bu durumdan zarar görebileceğini, kâr marjlarının azalmasının önümüzdeki yıllarda pirinç üretimini olumsuz etkileyebileceğini de vurguladı.