Türkiye: 6 Şubat 2023’teki Kahramanmaraş depremlerinde ve sonrasında, enerji kesintileri ve baz istasyonu hasarlarıyla mobil haberleşmede ciddi aksamalar yaşandı; bu durum koordinasyonu ve yardım çağrılarının iletimini sekteye uğrattı. Birlikte çalışabilir yedek kamu haberleşmesi altyapısının yetersizliği meslek raporlarına da yansıdı. 2025 Nisan’ında İstanbul açıklarında 6.2’lik sarsıntı sonrası da kentte mobil ağlar dakikalarca erişilemez hâle geldi; 2023’teki tablo “tekrarlandı.”
2023 sonrası mobil baz istasyonu sevkleri ve ücretsiz dakika-data tanımları yapıldı; ancak aşırı trafik yüklemesi ve enerji/bakım kırılganlıkları kalıcı bir “darboğaz” olarak öne çıkıyor. İstanbul 2025 sarsıntısı, iyileşmenin tamamlanmadığını gösterdi.
Peki deprem ülkesi Japonya bu işi nasıl çözüyor?
Japonya, her yıl yüzlerce deprem yaşamasına rağmen birkaç saniye içinde “afet moduna” geçebilen bir haberleşme altyapısına sahip.
Japonya'da “J-Alert” ve EEW/Area Mail ile hücresel yayın üzerinden lokalize acil bildirim; 00000JAPAN ile ücretsiz Wi-Fi; Disaster Message Board / 171 ile kesinti anında asenkron haberleşme. Düzenli tatbikat ve operatörler arası koordinasyon protokolleri var
Deprem olur olmaz, ülke genelinde “00000JAPAN” adlı ücretsiz Wi-Fi ağı devreye giriyor. Operatör fark etmeksizin herkes bu ağa bağlanarak mesaj gönderebiliyor. Aynı anda “Disaster Message Board” sistemi açılıyor; insanlar internet ya da telefon üzerinden “iyiyim” mesajı bırakıyor, yakınları bu notu görebiliyor. Ayrıca “Area Mail” sistemiyle cep telefonlarına saniyeler içinde erken uyarı bildirimi geliyor.
Fiyatlar da pahalı
Türkiye’de son iki yılda mobil iletişim faturaları yüzde 300’leri aşan zamlarla gündeme geldi. Üstelik 1999 depremi sonrası getirilen “Özel İletişim Vergisi” hâlâ yürürlükte ve her yıl artırılıyor. Taahhüt bitiminde faturalar bir anda ikiye katlanıyor, tüketici şikâyetleri hızla artıyor.
Japonya’da hükümet, operatörleri fiyat indirimine zorladı. Büyük şirketlerin “alt markaları” (Docomo’nun ahamo, au’nun povo, SoftBank’in LINEMO markaları) düşük fiyatlı paketlerle rekabeti artırdı. Ortalama 20–30 GB veri içeren bir mobil hat Japonya’da 3000 yen civarında, yani Türkiye fiyatlarıyla kıyaslandığında neredeyse aynı düzeyde ama servis kalitesi kat kat yüksek.
Türkiye 2025 sonbaharında 5G frekans ihalesini tamamladı. 2026’da ticari kullanıma başlanması bekleniyor. Ancak milyarlarca dolarlık yatırım maliyetinin faturaya yansıtılacağı açık
Japonya 5G’ye 2020’de geçti, fakat devlet fiyat artışlarını sınırladı. Şimdi bile operatörler 5G yatırımlarını artırırken tarifeleri kontrollü şekilde güncelliyor. Üstelik afet anlarında 5G’nin “dilimleme” teknolojisi sayesinde acil iletişim trafiği diğerlerinden ayrılarak kesintisiz kalabiliyor.
