Yeni araştırmalar, son yirmi yılda küresel okyanusun %20’sinden fazlasının, yani 75 milyon kilometrekareden fazla alanın, önemli ölçüde karardığını ortaya koyuyor. Bu geniş çaplı değişim, bilim insanları arasında, bunun deniz yaşamı ve gezegenin sağlığı açısından ne anlama geldiğine dair endişelere yol açıyor.
Bu fenomen, okyanus kararması olarak biliniyor ve suyun berraklığındaki değişimlerin, çoğu deniz canlısının yaşadığı güneş ışığı alan katman olan "ışıklı bölgenin" derinliğini azaltmasıyla meydana geliyor. Bu bölge, planktondan balıklara kadar her şey için hayati öneme sahip ve okyanusun Dünya’nın iklimini düzenlemedeki rolünü de etkiliyor.
Uydu Verileri Şaşırtıcı Eğilimleri Ortaya Koydu
Bu değişimleri ortaya çıkarmak için bilim insanları, yaklaşık 20 yıllık uydu verilerini gelişmiş bilgisayar modellemeleriyle birleştirdi. 27 Mayıs’ta Global Change Biology dergisinde yayımlanan analizleri, 2003 ile 2022 arasında hem kıyı bölgelerinin hem de açık okyanusların büyük bölümlerinin daha karanlık hale geldiğini, yani güneş ışığının suya daha az derinlemesine nüfuz ettiğini gösterdi.
Daha da çarpıcı olan, okyanusun %9’undan fazlasında, yani Afrika kıtasından daha büyük bir alanda, ışıklı bölgenin 50 metreden fazla daraldığı görüldü. Bazı bölgelerde bu derinlik 100 metreden fazla azaldı. Ancak tüm bölgeler aynı eğilimi göstermiyor; okyanusun yaklaşık %10’u da aynı dönemde aydınlandı.
Deniz Yaşamı Tehlikede
Değişimlerin kesin sonuçları henüz net olmasa da araştırmacılar, bunun gezegenin deniz canlıları ve genel ekosistem hizmetleri üzerinde etkili olabileceğini söylüyor.
Araştırma, Plymouth Üniversitesi ve Plymouth Deniz Laboratuvarı’ndan bilim insanları tarafından yürütüldü. On yılı aşkın süredir gece yapay ışıklandırmanın (ALAN) kıyı ve okyanuslar üzerindeki etkisini inceleyen ekip, bu çalışmanın ALAN ile doğrudan bağlantılı olmadığını belirtiyor. Kararmanın, kıyılarda tarımsal akıntılar ve artan yağışla taşınan besin, organik madde ve tortular gibi etkenlerden kaynaklandığı düşünülüyor.
Açık okyanusta ise, bu durumun alg patlamaları dinamiklerindeki değişimler ve deniz yüzeyi sıcaklıklarındaki kaymalar nedeniyle güneş ışığının yüzey sularına daha az nüfuz etmesinden kaynaklandığı belirtiliyor.
Değişimin Küresel Sıcak Noktaları
Açık okyanustaki ışıklı bölge derinliğinde en belirgin değişimler, Gulf Stream’in kuzey ucu, Arktik ve Antarktika çevresi gibi iklim değişikliğinden en çok etkilenen bölgelerde gözlendi.
Kararma, ayrıca Baltık Denizi gibi kıyı bölgelerinde ve kapalı denizlerde de yaygın; burada karadan gelen yağışlar denize tortu ve besin taşıyor, bu da plankton artışına ve ışık azalmasına neden oluyor.
