Nijer’in askeri hükümeti, Fransız devlete ait nükleer yakıt şirketi Orano tarafından işletilen yerel uranyum girişimi Somair’i kamulaştırma planlarını açıkladı. Bu karar, madenci şirketle Batı Afrika ülkesi arasında tırmanan bir anlaşmazlık sırasında geldi.
Yetkililer, Orano’nun yasa dışı eylemlerde bulunduğunu öne sürerek bu kararı haklı gösterdi ve Fransız madencilik deviyle yapılan en son maden anlaşmasının Aralık 2023'te sona erdiğini belirtti. Kuzeydeki Arlit bölgesinde bulunan Somair uranyum madeni 1971’den bu yana faaliyet gösteriyor.
“26 Temmuz 2023’ten bu yana Nijer’e açıkça düşmanca davranan Fransız devleti tarafından sahip olunan bir şirket olan Orano’nun bu sorumsuz, yasa dışı ve adaletsiz davranışıyla karşı karşıya kalan Nijer hükümeti, Somair’in tamamen ve egemen biçimde kamulaştırılmasına karar vermiştir,” denildi Perşembe günü Bakanlar Kurulu toplantısının ardından ulusal yayıncı RTN’nin aktardığı hükümet açıklamasında.
Hükümet, bu kamulaştırmanın şirketin daha sağlıklı ve sürdürülebilir şekilde yönetilmesini ve dolayısıyla madencilik kaynaklarından Nijerlilerin daha iyi faydalanmasını sağlayacağını belirtti.
Temmuz 2023’te gerçekleşen askeri darbeden bu yana Nijer-Fransa ilişkileri bozuldu, savunma iş birliği sona erdi ve Sahel bölgesindeki görevli Fransız askerleri ülkeden sınır dışı edildi.
Geçici yönetim, madencilik sektöründeki gelirleri artırmak amacıyla yabancı madencilik imtiyazlarını gözden geçiriyor. Bu çaba, komşu ülkeler Burkina Faso, Gine ve Mali ile birlikte yürütülüyor.
Geçen Aralık ayında, Orano Nijer hükümetinin Somair madeninin operasyonel kontrolünü ele geçirdiğini iddia etmişti. Fransız şirketin bu madende %63,4 hissesi bulunurken, geri kalan hisseler Nijer devletine ait.
Mayıs ayında, Nijer güvenlik güçlerinin Orano’nun yerel ofislerine baskın yaptığı, ekipmanlara el koyduğu ve üst düzey yöneticilerden birini tutukladığı bildirildi.
Orano, Nijer’e karşı “birkaç uluslararası tahkim davası” açtığını açıkladı.
Ancak Perşembe günü Nijer yetkilileri, Orano’nun 4 Aralık’ta Somair’i küresel BT (bilişim teknolojisi) ağından ayırdığını, bu durumun faaliyetlerin fiilen durmasına ve tüm lisansların önceden haber verilmeden tek taraflı olarak iptal edilmesine yol açtığını söyledi.
Nijer, dünyanın yedinci en büyük uranyum üreticisi konumunda ve küresel uranyum üretiminin yaklaşık %5’ini karşılıyor. Ülkenin uranyum ihracatı, Fransa’nın nükleer reaktörleri için önemli bir yakıt kaynağı. Nijer, Fransız elektrik üretiminde kullanılan uranyumun yaklaşık %15-17’sini sağlıyor.