Çocukta Yalan Mayası [II]

7 yaş sonrası çocukta yalan mayasının oluşması ya korkudandır ya eleştirilmektendir ya da ebevynini rol model aldığından dolayıdır.

2011 yılında Child Development'da yayımlanan bir araştırmada, cezaya dayalı disiplin (örneğin; sopayla vurmak, tokat atmak ve kulak çekmek gibi) uygulamaların kullanıldığı Batı Afrika'daki bir okulla, cezalandırıcı olmayan disiplin (azarlamak ya da kenara çekip konuşmak gibi) uygulamaların kullanıldığı bir okul karşılaştırıldı. Araştırmada, cezaya dayalı disiplin uygulamalarının kullanıldığı okuldaki öğrencilerin yalan söylemeye daha fazla başvurdukları görüldü.

Araştırmadan da anlaşıldığı üzere korku çocuğu yalana sevk eder. Evde azarlama, küçük görme, suçlama, küçümseme, yüksek sese maruz kalma gibi duygusal/fiziksel şiddetin varlığı çocuğun yalan kapısını çalmasının tam mayasıdır. Bu korku mayası biz yetişkinlerde de (her yetişkini tenzih ederim) olduğu gibi çocukları da bir takım suçu başkasına yükleme, iftira atmak, yalan söyleme gibi istenmeyen davranışlara itecektir. Şayet çocuk doğruyu ikrar ettiğinde ebeveyn tarafından maddi/manevi zarar göreceğine inanıyorsa hemen bu durumdan kaçmak adına yalan kapısını çalmak isteyecektir. Hele ki çocuğun bu yalanı işe yararsa yani onu içinde bulunduğu kapandan kurtaracaksa yalan ile sıkı bir arkadaşlık içine girecektir. Bu ise onda davranıştan alışkanlığa dönmekten farklı bir yol izlemeyecektir. Bu durum da onda şu sloganı oluşturacaktır 'yalan söyle derhal kurtul'.

Çocuğun zihin kabında böyle bir slogan oluşturmamak adına çocuğu doğru sözlü olmaya teşvik etmek gerek. Çocuk suçunu ikrar ettiğinde ona bağırıp, çağırmak adına bu olumlu davranışına binaen onu takdir etmek bizleri istediğimiz gayeye ulaştıracaktır. Misal, arkadaşının oyuncağını kıran bir çocuk dosdoğru olup ebeveyne suçunu itiraf ettiğini düşünelim. Şayet ebeveyn "sana kaç kere başkasının eşyasına dokunma dedim! Seni uyarmaktan yoruldum, çabuk git odana! Gözüm seni görmesin" gibi ağızdan zehir hükmünde cümleler kullanarak onu aşağıların aşağısına itersek onu doğru sözlü olmaktan men etmiş oluruz. Bunun yerine "senin bana yalan söylemeyeceğin konusunda sana güveniyorum" veya "suçunu itiraf ettiğin için seni tebrik ediyorum şimdi de bu suçunu nasıl telafi edebileciğimizi düşünelim" gibi çözüm odaklı, güzel söz hükmündeki cümleleri sarf edip onunla kısa bir konferans oluşturmamız daha sağlıklı sonuçlar almamıza vesile olacaktır...

Çocuk kimi zaman yalanını örtmek ister. Peki çocuk neden gerçeği örtmek ister? Çünkü gerçek bilinirse, insanlar onu kabul etmeyecek zanneder. Misal sınıfta arkadaşına zarar veren bir çocuk farz edelim. Öğretmen çocuğun ifadesini alırken çocuk öğretmenin gözünden düşmemek veya öğretmenine karşı onurunun kırılmaması için gerçeği reddedici bir savunma mekanizması kurabilir. Çocuğun burdaki amacı ise çocuğun fıtratında var olan onurunu koruma altına almasından kaynaklıdır. Hülasa, çocuk sevdiği kişiler tarafından kırılıp döküleceğini veya yakınlarının sevgisinden, muhabbetinden, değerinden mahrum kalacağını idrak ediyorsa çocuk yalana başvurur.

Bu bağlamda ebeveynin, çocuğun yalan söylediği durumlarda bunu doğrudan yüzüne vurmak yerine onu yalana sevk edecek durumları ortadan kaldırmak en doğru stratejilerden biridir. Misal çocukta bir kontrol mekanizması şu şekilde kurulup yalana sevk etme durumu ortadan kaldırılabilir. Yalan söyleyen çocuğa "Sen yalan söyleyip belki beni kandırabilirsin ama seni herkesten daha iyi gören, duyan, bilen bir Rabb'in var sakın unutma!" gibi. Veya yalana dair duygu senoryoları oluşturularak veya hikaye anlatarak yalan söylemenin kime/kimlere ne gibi zarar verici olduğu adına tartışmalar yapılabilir.

Bunun yanında çocuğa şu mesajı vermeye çalışın her zaman; "Oğlum/kızım sen ne yaparsan yap ben seni her halinle kabul ediyorum" bu şekilde kabul gören çocuk yalan kapısını çalmayacaktır inşallah.  Çünkü kendince şunu deyip yalana ihtiyaç duymayacaktır: "Annem beni ben olduğum için seviyor. Ben gerçeği ikrar etsem bile benden sevgisini mahrum etmeyecektir zaten"

Bizleri örnek aldıkları için de yalan kapısını çalar çocuklar...

Çocukta yalan mayasını oluşturan bu madde üzerinde(okuyucuyu sıkmama adına)durmayacağım. Bu madde bende önemli bir yer arz ettiği için başka bir kanal açıp bunu farklı bir zamanda farklı bir başlık altında ele almaya çalışacağım inşallah..

Selam ve dua ile...