Türkiye'den kaçırılan ikiz sfenksler, nasıl geri alındı?

3300 yıl önce 1700 kilogramlık kireç taşından imal edilen ve Hititlerin taş ustalığını gösteren nadide eserler arasında yer alan Boğazkale Sfenksi'nin baş kısmı insan görünümüne sahip çitf kanatlı sfenks, Hitit şehirlerinin girişlerinde sıklıkla görülen aslan tasvirini içeriyor.

Çorum'un Boğazkale ilçesindeki Hattuşa Ören Yeri'nden götürüldükten yaklaşık bir asır sonra Kültür ve Turizm Bakanlığının girişimleriyle Almanya'dan Türkiye'ye iade edilen ve 2011 yılında Boğazkale Müzesi'nde sergilenmeye başlanan Boğazkale Sfenksi, 11 yılda binlerce kişi tarafından ziyaret edildi..

Boğazköy Sfenksi'nin sergilenmeye başladıktan kısa süre sonra ilçenin sembolü haline geldiğine dikkati çeken Boğazkale Kaymakamı Nazmi Yücel, benzer durumdaki eserlerin de bir an önce evine dönmesi temennisinde bulundu.

Boğazkale Sfenksi'nin kaçırılış ve yurda dönüş macerası

Çorum'un Boğazkale ilçesindeki Hattuşa Ören Yeri'nde, Müze-i Hümayun ve Alman heyetinin ortaklığında 1907 yılında başlatılan arkeolojik kazılarda, kireç taşından yapılmış yaklaşık 2,5 metre uzunluğunda iki sfenks (bir tür heykel) ile Hitit kraliyet arşivine ait yaklaşık 10 bin 400 çivi yazılı tablet bulundu.

İki ülke arasında yapılan anlaşma ile sfenks ve tabletler, restorasyon ve bilimsel çalışmalar için iade edilmek şartıyla 1915 ve 1917 yıllarında Berlin'e götürüldü.

Onarımları tamamlanan bir sfenks ile 3 bin civarında tablet, 1924-1942 yıllarında Türkiye'ye iade edildi. Kalan eserlerin iadesi için görüşmeler sürerken İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla iki ülke arasında kesilen ilişkiler, 1974 yılında yeniden başladı.

Görüşmeler sonucu 1987 yılında 7 bin 400 civarında çivi yazılı tabletin de iadesi sağlanarak, Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi'nde koruma altına alındı.

Berlin'de kalan diğer sfenksin iadesi için Hattuşa Antik Kenti'nin UNESCO Dünya Kültür Mirası ve Dünya Belleği listesinde yer alması dolayısıyla UNESCO'ya da aracılık etmesi için başvuruldu.

Yıllar süren görüşmeler sonucunda 2011'de Ankara ve Berlin'de yapılan toplantıların ardından ikinci sfenksin de Türkiye'ye iade edilmesi konusunda anlaşma sağlandı.

Türkiye'ye iade edildikten sonra ikiziyle 2011 Kasım ayında ait olduğu topraklarda, Boğazkale Müzesi'nde sergilenmeye başlanan Boğazköy Sfenksi, turistlerin ilgi odağı oldu.