Alzheimer nedir? Tedavisi var mı?

Doktorum Alzheimer konusunu ele alıyor. Peki, Alzheimer nedir? Tedavisi var mı? İşte Alzheimer hastalığı hakkında tüm bilmeniz gerekenler:

Alzheimer yaşla birlikte beynin fonksiyonlarının hasar görmesiyle ortaya çıkar, başta bellek (hafıza) olmak üzere entelektüel işlevler, günlük faaliyetler ve davranışların bozulmasıyla kendini belli eder. Yaşa bağlı olarak arttığı için, yaşam süresinin uzadığı günümüzde eskisinden daha sık rastlanmaktadır. Erken tanı hastalığın seyrini yavaşlatacağı için hem hastalar hem de onlara bakım veren yakınları için çok önemlidir. Alzheimer hastalığı belirtilerine ilk kez Alois Alzheimer isimli Alman nöropsikiyatristi 1902 yılında dikkat çekmiş ve tanı koyduğu ilk hastasının ölümünden sonra yaptığı otopside beyinde fiziksel değişimlerin de olduğunu saptamıştır. İncelediği beyin örneklerinde hastanın beyin korteksinde incelme, hücreler içinde ve çevresinde farklı birikimler görmüş, beyinde oluşan plak ve lifleri sunduğu bilimsel yayınlarıyla Alzheimer hastalığını tanımlamıştır.

ALZHEİMER HASTALIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?
Yıllardır yapılan araştırmalara rağmen hastalığın kesin bir nedeni bulunamamıştır. Ancak çeşitli risk faktörleri tanımlanmıştır: İleri yaş Ailede Alzheimer öyküsünün bulunması: Hastalığın yüzde 25'i genetiktir ve bazı gen bozulmalarına bağlı olduğu düşünülmektedir. Geçmişte yaşanan kafa travmaları, uyku düzeni bozuklukları, yetersiz fiziksel aktivite, Obezite, sigara kullanmak veya sürekli olarak sigara dumanına maruz kalmak, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol, kötü kontrollü tip 2 diyabet hastalığına sahip olmak, yetersiz, dengesiz ve sağlıksız beslenmek.

Alzheimer hastalığı, hafızayla ilgili olan ve hipokampus adı verilen beyin alanını etkiler ve bu alandaki beyin hücreleri (nöron) içinde kötü nörofibriller ve yumakların birikimine neden olur. Yine hücreler arası kötü protein birikimleri (amiloid) ile karakterize bir durum yaratır. Hücre içi ve hücreler arası bu kötü birikimler hücrelerin ve hücreler arası iletişimin bozulmasına ve dokuların küçülmesine (atrofi) yol açar ve hastalık belirtileri ortaya çıkar.

ALZHEİMER HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Ne yazık ki oldukça sinsi ve başlangıçta yavaş ilerleyen bir hastalıktır. Gizli evre dediğimiz ilk dönemde hasta yakınları hastada basit unutkanlıklar fark eder. Kognitif (bilişsel) alanda belli belirsiz bozulma ve gerilemelerle başlar. Kişi hafif unutkanlık ya da bilişsel alanda hafif yakınmalar ile gizli dönemi geçirir. Karar vermede, algılamada veya konuşma yetilerinde azalma olur. Bu aşamada normal hayatını sürdürebildiği için tanı koymak güçtür. Belirtilerin ağırlaştığı dönemde ise Alzheimer tanısı konur. Günlük yaşamda özellikle yakın dönemlerde yaşananların unutulmasıyla karakterizedir. Kişilerin, nesnelerin ve yaşanan yerlerin unutulması tipik belirtilerdendir. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte sıklıkla görülen belirtiler şunlardır: Bilinç bulanıklığı Kişinin bulunduğu ortama adapte olmakta zorlanması, kişinin iyi bildiği yerlerde kaybolması,konuşma ve dil becerilerine ilişkin sorunlar, saldırganlık, aile ve arkadaşlarından olağan dışı taleplerde bulunma, çevreye karşı şüphe duyma gibi kişilik bozukluklarının gelişimi, halüsinasyon ve sanrılar, motivasyon ve öz saygı düşüklüğü, kişilerin günlük aktivitelerini yardımsız yapmakta zorluk çekmesi, kişinin hatırlayamadığı olayları inkar etmesi, kaygı ve depresyon.  Bu belirtiler hızla artar ve hastalar yakın çevrelerindeki insanları ve yaşadıkları yerleri hatta kendilerini tanıyamaz hale gelirler. Yaşamlarını sürdürebilmek için bakıma muhtaç olurlar.

ALZHEİMER TANISI NASIL KONULUR?
Genellikle 65 yaş üstü kişiler ya da yakınları unutkanlık ve kişilik değişiklikleri şikayetiyle doktora başvururlar. Bunamanın en yaygın nedeni olan Alzheimer hastalığı için spesifik bir tanı yöntemi yoktur. Tıbbi öykünün alınmasından sonra hastalarda nörolojik işlevler, denge, duyu, davranış, hafıza ve refleksleri ölçen çeşitli taramalar yapılır. Tanının desteklenmesi ve benzer hastalıkların varlığına ilişkin olasılıkların ekarte edilmesine yönelik olarak kan testleri, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntülemesi (MR) gibi uygulamalar ve kişilik taraması testleri de uygulanabilir. Alzheimer hastalığı bazı genetik hastalıklarla benzer belirtiler gösterebildiğinden bu hastalıkların araştırılması amacıyla gen taramalarının da uygulanması gerekebilir. Bilişsel testler özellikle Mini Mental Test tanı koymada çok önemlidir.

ALZHEİMER TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, hastalığın belirtilerinin yavaşlatılması için çeşitli ilaçlar ve terapi yöntemleri uygulanabilir. Hastanın yaşı, hastalığın düzeyi göz önüne alınarak kişiye özgü tedavi protokolü oluşturulur. Alzheimer hastalarının ev ortamında çeşitli düzenlemeler yapılmalı ve özellikle yalnız yaşayan hastalar için dikkat çekici işaretler, hatırlatıcı notlar kullanılmalıdır. Bilişsel stimülasyon terapileri gibi bireysel veya toplu olarak uygulanabilen psikiyatrik terapiler hafızanın güçlendirilmesine, problem çözme ve dil becerilerinin korunabilmesine katkıda bulunabilir. Çeşitli ilaçlar (donazepil, rivostigmin, takmin, memantin gibi) semptomları azaltmak amacıyla doktor tarafından reçete edilebilir.

ALZHEİMER HASTALIĞINDAN KORUNMAK MÜMKÜN MÜDÜR?
Ailesinde Alzheimer hastalığı olan kişilerin risk faktörlerinden kaçınması gerekir. Hareketli yaşam, sigaradan kaçınmak ve sağlıklı beslenmek çok önemlidir. Ayrıca hastalığın belirtilerine karşı farkındalık oluşması ve bu tür bulgulara sahip olan kişilerin erken dönemde doktora başvurması çok önemlidir. Orta yaşı geçmişseniz ve Alzheimer a özgü belirtiler taşıyorsanız en kısa zamanda bir sağlık kuruşuna başvurmanız erken tanı ve tedavi açısından olumlu sonuçlar verecektir.

Dr.Gülsüm UYSAL

Kaynak; Ensonhaber