"Fransız kalmak" deyiminin kökeni ne?

"Anlatılan bir konuyu anlayamamak, herhangi bir konudan uzak kalmak." Böyle tanımlıyor TDK, Fransız kalmak deyimini.

Tarih boyunca kültürlerin birbirleriyle iyili kötülü etkileşimi olmuştur. Birbirine yakın coğrafyalarda yaşayan kültürler birbirlerinden masallar, destanlar, mitolojiler almış ve kendi kültürlerine uyarlayarak yenilemişlerdir.

Kelimeler de öyle; bugün pek çok Avrupa dilinin kelime kaynağını başka dillerde bulmamız mümkün. Toplumların bir konuyu kavramadıkları zaman, dil sistemini anlamadıkları ülkelere atıf yapmaları örneklerine de rastlamak mümkün.

Şimdi gelelim başta sorduğumuz soruya: Fransız kalmak deyimi nereden çıktı?

Acaba Hollanda’da Flamanların, Fransa kökenli Volon’ları aşağılamak için “Yahu lafımı niçin anlamıyorsun? Flamanca konuşuyorum, Fransızca değil!” deyişinden mi kopup gelmiş Türkçeye?

Ama şu var ki; Fransız kalmak deyimini edebiyatta ilk kullanan Barones Emmushka Orczy’dir. Sokaklarda oluk oluk kan akıtan, 1789 Fransız devrimiyle ilgili yazdığı “Scarlet Pimpernel” adlı romanın kahramanı bir İngiliz soylusudur. Paris’e kılık değiştirerek, sahte kimliklerle girip giyotinin keskin ağzından Fransız soylularını kaçırır, İngiltere’ye götürür. İşte bu eserde İngiliz soyluları, yanlış bir iş yapan, saçmalayan, aptallıklar sergileyenlere “Amma da Fransız’sın!” derler sürekli olarak.

Belki de buradan gelip yerleşmiştir Türkçe’ye, bilen varsa elini kaldırsın.

Deyimin anlamlarının cümle içinde kullanımına şu örnekler verilebilir;

-Anlatılan bir konuyu anlayamamak.

Ben biraz Fransız kaldım, baştan anlatır mısın?

-Herhangi bir konudan uzak kalmak.

Bu işlere hep Fransız kaldık, keşke zamanında anlamaya çalışsaydık.

Farklı sözlüklerde kullanımlarına gelince;

 -Hulki Aktunç, Büyük Sözlüğü'nde şu anlam tarifini veriyor: Fransız. (Bir konu hakkında) Bilgisiz kimse»/«İlgisiz, ilgi göstermeyen (kimse).

-Mehmet Doğan, Büyük Türkçe Sözlük: Fransız kalmak. Bir konuya yabancı kalmak, intikal edememek.

-TDK-Türkçe Sözlük: Fransız kalmak. 1. Anlatılan bir konuyu anlayamamak. 2. Herhangi bir konudan uzak kalmak.

-Yaşar Çağbayır. Ötüken Türkçe Sözlük: Fransız. Bir konuda bilgisi olmayan. Argo. İlgisiz, ilgi göstermeyen. şeklinde değişik sözlüklerde kullanılmıştır.

Deyimin güncel olarak cümle içinde kullanılmasına örnek verin denilse, son zamanlarda Fransa Cumhurbaşkanı Macron'un şahsında somutlaşan İslam düşmanlığına ve İslam alemine verilmek istenen mesaja Müslümanların "Fransız kalmaması" gerektiğini söyleyebiliriz. (İLKHA)