Merkez Bankası hukuki gereklilikle 'Esas Mukavele' değişikliği yaptı

İstanbul
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Esas Mukavelesindeki değişiklikler, "yeni bir hukuki durum yaratılmaksızın" ve "hukuki bir gereklilik" olarak yapıldı.

Anonim şirket olarak kurulan Merkez Bankası'nın, 1211 sayılı TCMB Kanunu'na ek olarak, bu kanunun tekrarı niteliğinde Esas Mukavelesi bulunuyor. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçilmesinin ardından 2018 yılında yapılan değişiklikler Merkez Bankası Esas Mukavelesine de yansıtıldı.

Bu nedenle 18 Mayıs 2020'de yapılan 88. Hesap Dönemi Olağan Genel Kurul Toplantısı'nda hissedarlarca oylanarak kabul edilen bu kapsamdaki değişiklikler, 11 Temmuz 2020'de Resmi Gazete'de yayımlandı.

Merkez Bankası Esas Mukavelesinde yeni hiçbir değişiklik yapılmadı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçilmesinin ardından 2 Temmuz 2018 tarihli ve 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Merkez Bankası Kanununda bazı değişiklikler getirdi. Buna ek olarak 17 Temmuz 2019 tarihli ve 7186 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun da yine Merkez Bankası Kanununda bazı değişiklikler getirdi.

Ancak kanunda yapılan bu değişikliklerin, Esas Mukaveleye yansıtılması gerektiği için 18 Mayıs 2020 tarihinde gerçekleştirilen 88. Hesap Dönemi Olağan Genel Kurul Toplantısı'nda TCMB Esas Mukavelesi'nin belirli maddelerinde değişiklik yapılması Genel Kurul'un onayına sunuldu ve bu değişiklikler hissedarlarca kabul edildi.

1211 sayılı Kanun dolayısıyla zaten yürürlükte bulunan hükümler, "yeni bir hukuki durum yaratılmaksızın" ve "hukuki bir gereklilik" olarak Genel Kurul'un onayı ile Esas Mukavele'ye de işlenmiş oldu.

18 Mayıs'taki Genel Kurul'da alınan kararlar
18 Mayıs 2020’de yapılan Olağan Genel Kurul Toplantısı sonrası TCMB Esas Mukavelesinde yapılan bazı değişiklikler yapıldı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne uyum amacıyla çıkarılan 2 Temmuz 2018 tarihli ve 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 1211 sayılı kanunda "Başbakan", "Bakanlar Kurulu", "Hükümet" ibareleri "Cumhurbaşkanı" ya da "Cumhurbaşkanlığı" olarak değiştirildi.

Kanunda ve Esas Muk (TCMB) Esas Mukavelesindeki değişiklikler, "yeni bir hukuki durum yaratılmaksızın" ve "hukuki bir gereklilik" olarak yapıldı.

Kanunda ve Esas Mukavelede yapılan diğer değişiklikler şöyle:

"Bankaların ve Merkez Bankası'nca uygun görülecek diğer mali kuruluşların bilanço içi veya bilanço dışı uygun görülecek kalemlerinin zorunlu karşılığa tabi tutulabilmesi. Mali piyasaların izlenmesi amacıyla Merkez Bankasınca bankalar, diğer mali kurumlar ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlara yöneltilebilecek bilgi taleplerinin anlık ve gerçek zamanlı karşılanmasına ve bilgi işlem sistemlerine erişim sistemleri kurulması. İhtiyat akçesi ayırma oranının yüzde 10 olarak belirlenmesi."

Başkan yardımcısı atamalarının mezuniyet şartları değişmedi
Resmi Gazete'de yayımlanan son düzenlemelerde başkan yardımcılarına ilişkin de bazı düzenlemeler yapıldı.

10 Temmuz'da yayımlanan ve başkan yardımcılarına ilişkin düzenlemeleri içeren madde şöyle:

Başkan yardımcısı atamalarının mezuniyet şartları değişmedi
Resmi Gazete'de yayımlanan son düzenlemelerde başkan yardımcılarına ilişkin de bazı düzenlemeler yapıldı.

10 Temmuz'da yayımlanan ve başkan yardımcılarına ilişkin düzenlemeleri içeren madde şöyle:

"Başkan Yardımcıları, hukuk, maliye, ekonomi, işletme, bankacılık, finans, mühendislik, kamu yönetimi, siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler ile istatistik alanlarından birinde veya iktisadi ve idari bilimler fakültelerinde lisans veya lisansüstü öğrenim görmüş, yeterli bilgi ve deneyime sahip kişiler arasından atanır.

3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nde, Merkez Bankası Başkan Yardımcılarının "kamuda ve/veya sosyal güvenlik kurumlarına tabi olmak kaydıyla uluslararası kuruluşlar ile özel sektörde veya serbest olarak en az beş yıl çalışmış" olmaları gerektiği yer almıştı.

Liyakat ve tecrübe
Kanun değişikliği sonrasında, 2018 ve 2019 yıllarında Başkan Yardımcılığı görevine yapılan tüm atamaların yasal koşulları sağlamasının yanı sıra yüksek tecrübe ve liyakate dayalı olarak gerçekleştirildiği görülüyor.

Hali hazırda TCMB Başkanı Yardımcılığı görevlerini Dr. Emrah Şener, Dr. Uğur Namık Küçük, Murat Çetinkaya ve Dr. Oğuzhan Özbaş yürütüyor. Çetinkaya ve Özbaş’ın atamaları değişiklik sonrası Ağustos 2019’da gerçekleşti.

Murat Çetinkaya, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Malzeme ve Metalurji Mühendisliğinden mezun oldu. Yüksek lisansını Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü-Bankacılık anabilim dalında tamamlayan Çetinkaya, meslek hayatına Ziraat Bankası Fon Yönetimi Müdürlüğünde başladı.

Tekstilbank ve Diler Yatırım Bankası hazine bölümlerinde çalışan Çetinkaya, 2010-2017 arasında ise Halk Yatırım Menkul Değerler AŞ Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi, Halk Portföy Yönetimi AŞ kurucu Yönetim Kurulu Başkan Vekili olarak görev yaptı.

Çetinkaya, Haziran 2017’de Borsa İstanbul Grubuna geçerek, Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Genel Müdürü, İstanbul Takas ve Saklama Bankası Yönetim Kurulu Başkanı olarak çalıştı. Çetinkaya, Ağustos 2019'da TCMB Başkan Yardımcılığına atandı.

Oğuzhan Özbaş, Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Eğitim hayatına ABD'de devam eden Özbaş, 1995 yılında Carnegie Mellon Üniversitesi’nde Endüstriyel Yönetim Yüksek Lisans programını birincilikle tamamladı.

İş hayatına Ford Motor Company’de başlayan Özbaş, şirketin hazine bölümünde 1998 yılına kadar görev yaptı. 1998-2002 yılları arasında Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) Finansal Ekonomi üzerine doktorasını alan Özbaş, 2002 yılında araştırmacı öğretim üyesi olarak Güney Kaliforniya Üniversitesi’ne katıldı. Lisans, yüksek lisans ve doktora seviyesinde dersler veren Özbaş, kurumsal finans, reel yatırım, kaynak dağılımı ve aktarımı, sermaye piyasası düzenlemesi ve iktisadi organizasyon teorisi alanlarında bilimsel araştırmalar yaptı. Özbaş, Ağustos 2019'da TCMB Başkan Yardımcılığına atandı.