Karadelikten gelen radyo dalgalarında ani yükseliş

Bilim insanları galaksimizin merkezindeki süperkütleli karadelik ve çevresindeki “parlamaların” temsili bir görseli (Keio Üniversitesi)

Şili’deki Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) adlı radyo teleskobunu kullanan astronomlar, Samanyolu Galaksisi’nin merkezinde yer alan Sagittarius A* isimli bölgeden gelen radyo dalgalarında düzensiz tekrar eden titreşimler tespit etti.

Phys.org’un haberine göre, Japonya’daki bir araştırma ekibi, dalgalardaki ani yükselişlerin süperkütleli bir karadeliğin etrafında dönen bir radyo dalgası kaynağından geldiğini düşünüyor. Bu, galaksinin merkezindeki yüksek yerçekiminde uzay-zaman dokusunu araştırmak için ilginç bir ipucu olarak görülüyor.

Hakemli bilim dergisi Astrophysical Journal Letters’de yayımlanan makalenin başyazarı ve Keio Üniversitesi’nden yüksek lisans öğrencisi Yuhei Iwata, şunları söyledi:

Sagittarius A*’ın milimetre dalga boyundaki elektromanyetik dalgaların zaman zaman aniden parladığı daha önce gösterilmişti. Bu kez ALMA’yı kullanarak, 10 gün boyunca günde 70 dakika, radyo dalgası yoğunluk değişimlerinin yüksek kaliteli verilerini topladık.

Araştırmacı bu verilerden 30 dakikalık tipik, bir saatlik de yavaş ve düzensiz periyodik sinyal yoğunluğu dalgalanmaları keşfettiklerini belirtti.

Astronomlar bölgenin merkezinde Güneş’in 4 milyon katı kütleye sahip bir süperkütleli karadelik bulunduğunu uzun süredir öngörüyor. Samanyolu’nun kalbindeki bu bölgede yalnızca radyo dalgalarında değil kızılötesi ve X-ışını dalgalarının yoğunluklarında da artışlar görülmüştü. Ancak ALMA aracılığıyla saptanan bu yeni değişimler daha öncekilerden zayıf. Bu tür küçük sapmaların bölgede sürekli gerçekleştiği düşünülüyor.

Karadelikten herhangi bir dalganın kaçabilmesi mümkün değil. Bu radyo dalgaları ise karadeliğin emmekte olduğu ve yerçekimi yüzünden yörüngede hızla dönerek sürtünme etkisiyle ısınan gazlardan geliyor. Astronomlar karadelikler etrafında dolanan bu gaz kütlesine “yığılımlı büyüme diski” ismini veriyor.

Samanyolu'nun merkezindeki süper kütleli kara delik patlamış

Araştırma ekibi, bu diskin en iç kısmındaki merkeze yalnızca 30 milyon kilometre (Dünya’yla Güneş arasındaki mesafenin beşte biri) uzaklıkta bulunan ve karadelik etrafındaki turunu 30 dakikada tamamlayan bölgeye odaklandı. Karadeliğin merkezindeki muazzam kütle göz önüne alındığında bu yakın diskin üzerindeki yerçekiminin de çok fazla olacağı tahmin edilebilir.

Keio Üniversitesi profesörlerinden Tomoharu Oka, “Bu salım, süperkütleli karadeliğe çok yakın yerde gerçekleşen bazı bilinmeyen olaylarla ilişkili olabilir” dedi.

Araştırmacılar, karadelik etrafında dönen diskin bazı noktalarda düzensiz şekilde daha sıcak bölgeler oluşturduğunu ve bunların daha güçlü radyo dalgaları gönderdiğini düşünüyor.

Einstein’in görelilik teorisine göre, bu dalgaları gönderen kaynak, gözlemciye ışık hızına yakın hızlarda yaklaşıyorsa iletilen radyo dalgalarının da güçlenmesi gerekiyor. Araştırmacılar bu nedenle radyo dalgalarındaki değişiklikleri, diskin iç kısımdaki sıcak bölgelerin ulaştığı yüksek hızlarla ilişkilendiriyor.

Ekip gözlemlenen bu titreşimlerin, Olay Ufku Teleskobu’nun bu karadeliğin bir görselini oluşturmaya yönelik çabalarını da etkileyebileceğini düşünüyor.

Oka, “Genellikle, hareket hızlandıkça nesnenin bir fotoğrafını çekmek de daha zor olur” dedi ve ekledi:

Öte yandan ALMA’yı kullanarak uzun vadeli bir görüntüleme girişimiyle kara deliğin gazı emdiği ana şahit olabiliriz.

Bilim insanları, süperkütleli karadeliğin etrafındaki gizemli çevreyi anlamak için araştırmalarını sürdürmeyi hedefliyor.

Kaynak, Phys.org