Tarihte bugün: 29 Eylül

Fatih Sivi

1499: İnebahtı Kalesi, İkinci Bayezid komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından fethedildi.

1808: Osmanlı’da Eyalet idarelerinin bozulması, isyanların artması üzerine Sened-i İttifak imzalandı. Sened-i İttifak; Osmanlı Sadrazamı Alemdar Mustafa Paşa’nın Rumeli ve Anadolu ayanlarını İstanbul’da toplayarak yapmış olduğu, anayasal bazı nitelikler içeren bir anlaşmadır. Anayasa hukukçuları Türkiye tarihindeki ilk anayasal belge olarak genellikle Sened-i İttifak’ı kabul ederler ve Türkiye’deki anayasacılık hareketlerini bununla başlatırlar. “Devlet iktidarını sınırlandırmayı amaçlayan bir girişim olarak” bu belgeyi İngiliz Magna Carta’sına (Magna Karta’sıda) benzetenler de vardır. Sened-i İttifak bir belge olarak incelediğinde; merkezi iktidarın yetkilerini sınırlayan, meşrutiyetçiliğe doğru atılan adımlar niteliğinde bazı hükümler taşıdığını görülmektedir. Sened’e göre ayanlar, Padişahın mutlak vekili olarak Sadrazam’dan gelen tüm emir ve yasaklara uyacaklardır. Ancak Sadrazamlık makamından kanuna aykırı rüşvet, yolsuzluk ve devlete zararlı işlemler çıkarsa, senedi imzalayanlar (asıl olarak ayanlar) ona karşı gelip engelleyeceklerdir.

1911: Trablusgarp topraklarının İtalya’nın eline geçmesiyle sonuçlanan ve İtalya Krallığı ile Osmanlı İmparatorluğu’nu karşı karşıya getiren Trablusgarp Savaşı başladı. Adı “Trablusgarp Savaşı” olmasına rağmen çarpışmalar Trablusgarp’ın dışında, Adriyatik Denizi, Ege Adaları, Çanakkale Boğazı ve Kızıldeniz gibi çeşitli bölgelerde de sürmüştür. 1911-1912 yılları arasındaki bu savaşı İtalya, diğer büyük devletlerin ve Balkan Savaşı’nın sayesinde kazanarak sömürgelerini artırmıştır.

1923: Filistin’de İngiliz mandası resmen yürürlüğe girdi. İngilizler bundan sonra adım adım ‘siyonist bir yahudi devletinin kurulması planı’nı uygulayacak ve yahudiler dünyanın dört bir yanından getirilip sayıları artırılarak, 1947’de siyonist temeller üzerine bir yahudi devleti kurdurup buradan çekilecektir.

1960: 27 Mayıs darbecileri Demokrat Parti’yi, mahkeme kararıyla kapattırdı. İktidarı ele geçirenler, adaleti ve hukuku da ele geçiriyor; güçler ayrılığı yalanı da bir kez daha ortaya çıkıyordu…

1993: Antalya’da, askeri uçak bir evin üstüne düştü. Pilot ile evde bulunanlardan 7 kişi öldü, 1 kişi yaralandı.

1994: Eski Adalet Bakanı ANAP’lı Mehmet Topaç, Ankara’daki avukatlık bürosunda, Dev-Sol örgütü üyesi 4 kişinin silahlı saldırısı sonucu öldü.

2005: Cezayirliler, 1992’den bu yana 150 binden fazla kişinin ölümüne yol açan siyasi içerikli iç savaşa son vermeyi amaçlayan “Ulusal Uzlaşma ve Barış Sözleşmesi”ni referandumla kabul etti. Bu sözleşmeyle siyasî af getirilmiş ve demokratik haklar konusunda bir takım iyileştirmeler yapılmıştır.

2007: Şırnak’ın Beytüşşebap ilçesine bağlı Beşağaç köyünde PKK tarafından gerçekleştirilen minibüs baskınında 13 kişi hayatını kaybetti.

2009: Şeyh Said Efendi’nin torunlarından Abdulmelik Fırat, vefat etti. Abdulmelik Fırat, 1957’de Demokrat Parti 11’inci dönem Erzurum milletvekilliği ve 1991’de Doğruyol Partisi 19’uncu dönem Erzurum milletvekilliği yapmıştır. 2002 yılında Hak ve Özgürlükler Partisi’ni kurmuş ve Onursal Başkanlığını yapmıştır. Kürtçe ve Türkçe’nin yanı sıra Arapça, Farsça, İngilizce ve Fransızca da konuşan Fırat, TBMM’nin en çok yabancı dil bilen üyelerindendi. Diyarbakır Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu mezunudur. Babası Şeyh Şahabettin, Şeyh Said’in yeğeni aynı zamanda onun kızı Ayşan Hanım ile evliydi. 1925’deki Şeyh Said Kıyamı’nın ardından ailesinin pek çok ferdi idam edildi, hayatta kalanlar da sürgüne gönderildiler. Sürgüne gönderilenler, 1929’un Mart ayında Takrir-i Sükûn Kanunu’nun kaldırılmasıyla memleketlerine geri dönebildi. Ancak topraklarına el konulmuştu. Bu arada Soyadı Kanunu çıkarılmış, Şeyh Said ailesinin bir kısmına sürgünde Fırat soyadı verilmişti. Ancak Aile 1935’de ikinci kez sürgüne tabi tutuldu. Çok partili dönemin başlaması ile TBMM,  Mecburî İskân Kanunu’nun bazı maddelerini değiştirmiş, bazı maddelerini de yürürlükten kaldırmıştı. Böylece Fırat ailesi birkaç günlük yolculuğun ardından Hınıs’ın Kolhisar Köyü’ne döndüler. İlk kez 1957’de yaşını 7 yıl büyüterek DP Erzurum milletvekili oldu. 27 Mayıs Darbesi’nde tutuklanan yaklaşık 500 kişinin içinde en genciydi. 1,5 yıla yakın Yassıada’da kaldı. Yargılama sonucu önce idam cezasına çarptırıldı, daha sonra cezası hapis cezasına çevrildi ve 1,5 sene de Kayseri cezaevinde hapis yattı.