Yıldız kumullarının sırrı çözüldü

Yüzlerce metre yüksekliğe ulaşan yıldız kumulları, en uzun ve en karmaşık çöl kumu oluşumlarıdır.

Piramit biçiminde olmaları ve yayılan kolları nedeniyle bu şekilde adlandırılan yıldız kumulları Afrika, Arabistan, Çin ve Kuzey Amerika'nın kum denizleri gibi çöllerin yanı sıra Mars'ta ve Satürn'ün uydusu Titan'da da yaygın.

Yıldız kumulları karşıt esen rüzgarların yön değiştirmesiyle oluşsa da daha önce tarihlendirilmemişlerdi.

Artık araştırmacılar Fas'taki Lala Lallia adlı bu türden bir yıldız kumulunun yaşını ilk kez hesapladı.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık 100 metre yüksekliğe ve 700 metre genişliğe ulaşan yıldız kumulunun, 13 bin yıl önce Fas'ın güneydoğusundaki Erg Çebbi kum denizinde oluştuğunu buldu.

Bilim insanları, kumların son bin yıl içinde hızla büyüyerek batıya doğru ilerlediğini tespit etti.

Araştırmacılara göre son bulgular, rüzgarın yıllar içinde yön değiştirmesinin yıldız kumulunun oluşumuna katkı sağladığı teorisini destekliyor.

Bu çalışma, gelecekteki kaya kayıtları çalışmalarında yıldız kumullarının tanımlanmasını sağlayabilir.

Araştırmacılar 100 metre yüksekliğindeki kumulun yaklaşık 8 bin yıl boyunca büyümesinin durduğunu ve sonraki birkaç bin yıl içinde hızla genişlediğini tahmin ediyor.

Kumulun büyümesinin durduğu bu dönem, kum oluşumunun doğu tarafına dağılmış çanak çömlek parçalarıyla kendisini gösteriyor.

Bu durum, muhtemelen kumulun bitki örtüsüyle dengelendiği bir dönemde daha yağışlı koşulların yaşanmış olabileceğine işaret ediyor.

Bulgular bu kadar uzun bir kumulun nasıl meydana geldiği ve her yıl yaklaşık 50 santimetre ilerlemeye devam ettiğine dair de soru işaretleri oluşturuyor.

Araştırmada kumulları tarihlendirmek için yeni bir teknik kullanan bilim insanları, kum tanelerinin en son ne zaman gün ışığına maruz kaldığını hesapladı.

Çevrelerinden gelen radyasyonu emme eğiliminde olan kum taneleri, bu radyasyonu laboratuvardaki belirli koşullar altında serbest bırakıyor.

Daha uzun süre gömülü kalınca daha fazla radyasyon emerek kum katmanlarının zaman çizelgesini oluşturmaya katkı sağlıyorlar.

Bazı tanelerin ışıması ne kadar parlaksa, o kadar eski oluyor.

Bunu kullanan araştırmacılar farklı katmanların saldığı enerjiyi ölçerek yaşlarını hesaplıyor.

Araştırmacılar çalışmada şöyle yazdı:

Kumulun tabanında kaydedilen yaklaşık 8 bin yıllık bir kesinti var. O zamandan beri kumul, son bin yıl içinde 100 metre yüksekliğinde bir kumul oluşturacak şekilde hızla büyüyerek batıya doğru ilerliyor.