Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) verilerine göre, hastanelerde antibiyotiğe dirençli enfeksiyonlarda küresel çapta keskin bir artış gözlemleniyor. Uzmanlar, bu durumu derin kaygı verici olarak nitelendirerek, 2050 yılına kadar bu tür enfeksiyonlara bağlı ölümlerde %70 oranında artış bekliyor.
2023 yılında laboratuvarda doğrulanmış her altı bakteriyel enfeksiyondan biri antibiyotik tedavilerine direnç gösterirken, 2018–2023 arasında kan, bağırsak, idrar yoluyla bulaşan enfeksiyonlara karşı kullanılan antibiyotiklerin %40’ından fazlası etkinliğini yitirdi. Bu sorun, özellikle sağlık sistemleri zayıf olan düşük ve orta gelirli ülkelerde daha ağır hissediliyor. WHO’nün Küresel Antibiyotik Direnci Gözetim raporu, 104 ülkenin 23 milyondan fazla bakteriyel enfeksiyon verisini içeriyor.
WHO’nün antimikrobiyal direnç departmanı başkanı Dr. Yvan Hutin, “Bu bulgular derin kaygı verici. Antibiyotik direnci artmaya devam ettikçe tedavi seçeneklerimiz tükeniyor ve özellikle tanı, etkili ilaçlara erişim zayıf olan ülkelerde hayatlar riske atılıyor” dedi.
Bazı ülkelerde direnç verileri yalnızca uzman hastanelerden geliyor olabilir. Ancak WHO’nün tahminlerine göre 2023’te Güneydoğu Asya ve Doğu Akdeniz’de bakteriyel enfeksiyonların üçte biri antibiyotiğe dirençli, Afrika’da ise beşte biri bu şekilde.
Antimikrobiyal direnç (AMR), patojenlerin kullanılan ilaçları etkisiz kılacak şekilde değişim geçirmesiyle oluşur. 2021’de dünyada bakteriyel enfeksiyonlara bağlı 7,7 milyon insan hayatını kaybetti. Bu ölümlerin 4,71 milyonu dirençle ilişkiliydi; 1,14 milyon doğrudan direnç nedeniyle hayatını kaybetmişti.
Rapor, gram-negatif bakterilere karşı artan direnç konusunda ciddi uyarılar yapıyor — Escherichia coli ve Klebsiella pneumoniae, sepsis, organ yetmezliği, ölüm gibi ağır sonuçlara yol açabiliyor. WHO’ya göre E. coli’nin %40’ı ve K. pneumoniae’nin %55’inden fazlası 3. kuşak sefalosporinlere dirençli. Afrika bölgesinde bu oran %70’i aşıyor. Karbapenem ve florokinolon gibi kritik “ikinci tercih” antibiyotiklere karşı direnç de artıyor.
Global Antibiyotik Ar-Ge Ortaklığı’ndan Dr. Manica Balasegaram, bu raporun dirençli enfeksiyonların “kritik bir dönemeç”e ulaştığını gösterdiğini söyledi. “Zor tedavi edilen gram-negatif enfeksiyonlar, artık antibiyotik gelişimini geride bırakıyor; ya doğru antibiyotikler ihtiyacı olana ulaşmıyor ya da geliştirilmiyor” diye belirtti. Bu nedenle 2050’ye kadar dirençli ölümlerin %70 artması bekleniyor.