Polonya, Çarşamba günü Rus kuvvetlerini hava sahasını ihlal etmekle suçladı ve NATO’nun kurucu antlaşmasındaki 4. maddeyi devreye soktu. Bu gelişme, NATO üyesi olan Polonya ile Rusya arasındaki gerginliği artırdı.
Kuzey Atlantik Konseyi – ittifakın siyasi karar alma organı – aynı gün olağan toplantısının formatını, Varşova’nın talebiyle, NATO’nun kurucu antlaşmasının 4. maddesine uygun şekilde değiştirdi.
4. Madde neyi içeriyor?
Bu maddeye göre: “Taraflardan herhangi biri, toprak bütünlüğünün, siyasi bağımsızlığının veya güvenliğinin tehdit altında olduğunu düşündüğünde, diğer müttefiklerle istişarede bulunur.”
Antlaşmaya göre herhangi bir üye tek başına bu maddeye başvurabilir. Bu durum, müttefiklerin kaygılarını kayıt altına almalarını sağlar. Ancak bu madde, doğrudan askeri yardım isteme anlamına gelmez ve diğer üyeleri harekete geçmeye zorlamaz. Bunun yerine bir istişare mekanizması devreye girer; üyeler görüş alışverişinde bulunur, bilgileri paylaşır ve olası adımlar üzerinde tartışır. Bu süreç, NATO’nun ortak bir eyleme yönelmesine zemin hazırlayabilir, ancak zorunlu değildir.
Sekizinci kez devrede
NATO’nun 1949’daki kuruluşundan bu yana, 4. madde yalnızca sekiz kez işletildi. Son olarak 2022’de, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından Polonya dahil bazı Doğu Avrupa ülkeleri tarafından devreye sokulmuştu.
Polonya ayrıca Mart 2014’te, Rusya’nın Ukrayna’ya ait Kırım Yarımadası’nı yasa dışı şekilde ilhak etmesinden sonra 4. maddeyi işletmişti.
Ancak Polonya’nın bu kez aldığı karar, önceki örneklerden farklı. Çünkü NATO üyesi Romanya da kendi topraklarında Rusya’ya ait insansız hava araçları tespit ettiğini açıkladı.
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, bu müdahaleyi “çok ciddi” olarak nitelendirdi ve ittifakın buna “son derece etkili bir şekilde” karşılık verdiğini belirtti. Rutte, bunun kasıtlı olup olmamasının fark etmeyeceğini söyleyerek Moskova’ya şu uyarıyı yaptı: “NATO topraklarının her karışını savunacağız.”
ABD Başkanı Donald Trump da kısa bir açıklama yayımlayarak Moskova’ya yöneltilen suçlamaları doğruladı:
“Rusya’nın Polonya hava sahasını İHA’larla ihlali de neyin nesi? İşte yine başlıyoruz!” dedi.