Duhok’ta yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılan kentin, Mitani İmparatorluğunun kayıp Zahiko kenti olduğu tespit edildi. Tarihi, MÖ 2400 yıllarına dayanan kent, Semel beldesi sınırları içerisinde Dicle Nehri kıyısında bulunuyor. Kentin önemli bir kısmı ise hala Musul Barajı suları altında bulunuyor.

Duhok Tarihi Eserler Müdürlüğü öncülüğünde, Kürdistan Tarihi Eseler Müdürlüğü ile Almanya Tübingen ve Freiburg üniversitelerinden arkeologların katılımı yürütülen kazı çalışmaları neticesinde ortaya çıkarılan kent, Kürdistan tarihine ışık tutacak önemli bulgular barındırıyor.

Rûdaw’a konuşan Duhok Tarihi Eserler Müdürü Dr. Bêkes Brifkani, kayıp Zahiko şehrine ait ilk büyük keşfin 2018 yılında yapılan kazılarda ortaya çıkarılan büyük saray kalıntıları olduğunu söyledi.

Zahiko kenti / Foto: Rûdaw
İsmi vardı, yeri bilinmiyordu

Daha önce tarihi belgelerde, özellikle de Babil-Asurlardan kalan çivi yazılarında Zahiko kentinden bahsedildiğini ancak yerinin tam tespit edilemediğini belirten Brifkani, saray kompleksi yapılan kazılardan sonra buranın bahsedilen kayıp kent olduğunun anlaşıldığını aktardı.

Brifkani, “Mitani Kralllığına ait bu tarihi kentin önemli bir kısmı, 1986’da inşa edilen Musul Barajı nedeniyle sular altında kalmış durumda. Zahiko’daki sarayın kalıntıları, 2018’de bölgede yapılan kazılarda ortaya çıktı. Ancak etrafını baraj nedeniyle kazamıyorduk. Bu alan yaklaşık 7 bin hekrarlık bir araziyi kapsıyor. Bu yıl su seviyesi büyük oradan düştüğü için sarayın etrafındaki kalıntıları ortaya çıkarma imkanımız oldu. Burada çok sayıda büyük yapının yanı sıra, eni 6 metreyi, yüksekliği ise 6-7 metreyi bulan kerpiçten örülmüş sur kalıntıları, üzerinde çivi yazısı bulunan tabletler çıktı. Tüm bulgular buranın, o dönem çok önemli bir medeniyet merkezi olduğunu kanıtlıyor. Sonuç itibariyle buranın tarihi Zahiko kenti ve geçmişinin MÖ 2400 yılına dayandığı anlaşılıyor” dedi.

Zahiko kenti / Foto: Rûdaw
“Kürdistan zengin bir tarihe sahip”

Bu keşfin Kürdistan’ın tarihi açısından önemli olduğunu ve tarihe ışık tutacağını anlatan Brifkani, “Bu bize Kürdistan’ın büyük medeniyetlerin beşiği olduğunu, zengin tarihi bir geçmişe ve çok sayıda tarihi mekana sahip olduğunu gösteriyor. Buranın açığa çıkarılması, bölgedeki diğer tarihi yerlerin de bulunup açığa çıkarılmasına katkı sağlayacaktır. Bu yıl ortaya çıkarılanlar kaybolmasın veya su altında kalmasın diye üzerini branda ile kapladık. Biz bu eserlerin bizden sonraki nesillerin de kendi tarihleri hakkında bilgi sahibi olması için korunmasını, üzerinde incelemeler yapılmasını istiyoruz.  ” diye konuştu.

Duhok il sınırları içerisinde tespit edilen 2 binden fazla tarihi eser ve yer olduğunu belirten Duhok Tarihi Eserler Müdürü Dr. Bêkes Brifkani, “Hala tam ortaya çıkarılamayan binlerce tarihi yer var. Bu yerler açığa çıktıkça, dünyanın farklı üniversitesinden arkeolog ve ekipler gelip kazı çalışması yapmak istiyor. Mesele geçen yıl İtalya Udine Üniversitesi’nden ekiplerle birlikte, Xinis köyü civarında, Asur Kralı Sennacherib (MÖ 704-681) zamanından kalma endüstriyel boyutta bir şarap fabrikasının kalıntılarını keşfettik. Yine Gire Basitki, Gire Muqible’de de Mitani medeniyetine ait kalıntılar, yazıtlar ortaya çıkarıldı. Bu tepecikler etrafında yerleşim yerleri, işletmeler ve diğer mekanlar ortaya çıkarıldı” dedi.

Zahiko kenti / Foto: Rûdaw
Brifkani, “Duhok’ta Eski Taş Devri’nden Osmanlı dönemine kadar, çok uzun bir tarihi sürece ait kalıntılar bulunuyor. Ancak medeniyet tarihi açısında MÖ 2900’lere ait, eski Asur dönemine ait, yine ardından Mitani, Sasaniler dönemine ait çok sayıda eser bulunuyor” ifadesini kullandı. -Rudaw