Bu ayın kutsiyet ve ehemmiyetinde orucun rolü tartışılmazdır. Nefsin tüm heva ve arzularını en tatlı bir dizginlemedir oruç. Bütün organlarıyla, aklı ve kalbiyle insan aczini, fakrını, hiçliğini duyumsar; Rabbe muhtaç oluşunu, O’na abd olduğunu idrak eder ve bunların sevkiyle O’na hakkıyla ibadet etmesi gerekliliğini anlayıp bunu gereken şekliyle ifa etmeye gayret gösterme yoluna gider. Ve böylelikle yaratılış gayesinde yürümeye başlamış olur.

“İşte, Ramazan-ı Şerifteki oruç, en gafillere ve mütemerridlere, zaafını ve aczini ve fakrını ihsas ediyor. Açlık vasıtasıyla midesini düşünüyor; midesindeki ihtiyacını anlar. Zayıf vücudu ne derece çürük olduğunu hatırlıyor. Ne derece merhamete ve şefkate muhtaç olduğunu derk eder. Nefsin firavunluğunu bırakıp, kemâl-i acz ve fakr ile dergâh-ı İlâhiyeye ilticaya bir arzu hisseder ve bir şükr-ü mânevî eliyle rahmet kapısını çalmaya hazırlanır, gaflet kalbini bozmamışsa..!” (29. Mektup)
Hakikaten bunu sağlamada hiçbir ibadet orucun yerini tutamaz, hiçbiri bu hususta ona yetişemez. Hadis-i kudsîdeki fermân buna en güzel delildir:

“Âdemoğlunun her ibadeti kendisi içindir, oruç müstesna… O sadece Benim için yapılan bir ibadettir. Onun mükâfatını da doğrudan doğruya Ben veririm.” (Buharî, Sevm)

Bu yönüyle düşünüldüğünde oruç, insanı insan yapan özelliklerin kesbinde mühim bir âmildir: Sabır, takva, ihlas… Hele de hâl ve kali ile İslam’ı tebliğ etmekle vazifeli olduğu bilincine sahip Müslüman için tam bir tâlimdir. İfasına çalıştığı cihadların en büyüğünde, nefis ile mücâhedesinde muhtaç olduğu gıda nevilerinin tümünü bulur oruçta. Zira yüklenmiş bulunduğu ağır davası çok şeye muhtaç etmiştir onu. Nebevî terbiyeden öğrenmiştir ki, kendi nefsini düzelt(e)meyen başkasını hiç düzeltemez. Tüm aradığımızı buluruz oruçta; bizi düzeltir, ayakta tutar oruç.

“Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz.” (Bakara,183) Evet, ibadetlerde esas gaye takvadır. Tüm davranış ve sözlerde, hatta içten geçenlerde dahi O’nu gözetmek, her şeye muttali olduğu bilinciyle hareket etmek, sadece O`ndan korkmak, “Her şeyin yegâne sahibi O’dur” (En’am: 73) bilmek… İşte bunu anlamak ve yaşamak içindir oruç.

“Nice oruç tutanlar vardır ki tuttukları oruçtan sadece çektikleri açlık kalır; nice gece ibadetine kalkanlar vardır ki bu ibadetlerinden geriye sadece uykusuzluk kalır.” (Et-Terğib ve’t-Terhib)

Kısaca oruç insanı takva sahibi yapar. Oruç, sabır öğretmeni gibi insana sabrı öğretir. Oruç, insana kim olduğunu hatırlatır. Oruç, insanı Allah’a ulaştırır.