MEHMET ERKAN YAVUZ-MÜRZA BUGÜN/DOĞRUHABER

Ankara İl Müdürlüğünce Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi danışmanlığında, Uluslararası Çalışma Örgütü̈ (ILO) Türkiye Ofisi'nin teknik desteğiyle Ankara'nın çeşitli ilçelerinde sokakta çalışan çocuklar üzerine araştırma yapıldı. Türkiye ve Suriyeli çocuklara yönelik araştırma, çarpıcı sonuçları gözler önüne serdi.

"Ankara Sokaklarında Çalıştırılan Çocuklar, Sorunlar ve İhtiyaçlar Araştırması"nda ortalama yaşları 13 olan 40'ı Suriyeli, 52'si Türkiyeli, 10'u kız, 82'si erkek toplam 92 çocuk ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirildi. Görüşmeleri Ankara'nın çeşitli ilçelerinde Ağustos 2015-Nisan 2016 tarihlerinde yapılan araştırmanın raporu, il müdürlüğünün internet sitesinde yayımlandı.

GAZETEMİZE KONUŞAN UZMANLAR ANNE-BABALARI UYARDI; YETKİLİLERİ GÖREVE ÇAĞIRDI

Küçük yaştaki çocukların sokaklarda çalıştırılmasını gazetemize değerlendiren Aile Danışmanı Saliha Erdim, “Hiçbir gerekçeyle aileler çocuklarını tacize, şiddete ve istismara açık sokaklara göndermemelidir.” dedi. Psikolog Mehtap Kayaoğlu ise, Devlet, devletlik görevini tam olarak icra ederse ne ‘çocuğun üzerinden kazanmak` anne-babanın aklından geçer, ne de o çocukları çalıştıran başka vicdansız insanlar buna cesaret edebilir.” ifadelerini kullandı. 

ÇÖPTEN BULDUKLARINI YİYORLAR

Yapılan araştırmada, sokakta çalıştırılan çocukların boy ve kilo bilgilerinin yaş ortalamalarına göre geride seyrettiği ve çocukların genel olarak görüşmelerde sağlıksız bir görünüş ve mutsuz bir tavır sergilediği tespitine yer verildi. Araştırmaya katılan çocuklar, günde ortalama iki öğün yemek yediğini bildirirken, çocukların yüzde 31,5'i kahvaltı yapmadığını anlattı. Türkiyeli çocukların yüzde 46,9'u, Suriyeli çocukların ise yüzde 62,5'i sokakta çalıştırılırken yiyeceklerini dışarıdan temin ettikleri belirlendi. 8 çocuk ise çöpten bulduklarını yediğini söyledi.

ÇOCUKLARIN YÜZDE 30'U OKULA GİTMİYOR

Çocukların eğitim durumlarına yönelik bilgilerin de yer aldığı araştırmada, hiç okula gitmediğini belirtenler ile okulu terk ettiğini aktaran çocukların oranı yüzde 30,8 olurken Suriyeli çocukların halihazırda okula gitmedikleri saptandı. Suriyeli çocukların yüzde 58,3'ü savaş ve göç nedeniyle okula devam edemediğini, Türkiyeli çocukların yüzde 22,2'si de çalışmak zorunda olması nedeniyle eğitim hayatını bıraktığını aktardı.

ŞİDDETİN İÇİNDE BÜYÜYORLAR

Çocuklara yöneltilen "Babanız, annenize şiddet uygular mı?" sorusuna çocukların yüzde 24,2'si "evet" yanıtını verdi. Türkiye vatandaşı çocuklarda bu oran yüzde 21,2 iken Suriye vatandaşı çocuklarda yüzde 28,2 oldu. Türkiye vatandaşı çocukların yüzde 38,5'i ve Suriye vatandaşı çocukların ise yüzde 51,3'ü babalarından şiddet gördüğünü söyledi.

Çocukların yüzde 35,1'inin diğer çalışan çocuklardan şiddet gördüğü ortaya çıkan araştırmada, çocukların ayrıca sırasıyla tanımadığı kişilerden, işyeri sahiplerinden ve madde-alkol kullananlardan da şiddete maruz kaldığı belirtildi.

4 YAŞINDA SOKAKTA ÇALIŞTIRILANLAR VAR

Araştırmaya katılan çocukların sokakta çalıştırılmaya başlama yaş ortalamasının 10 olduğu belirlendi. Türkiye vatandaşı çocukların Suriye vatandaşı çocuklara göre daha erken yaşta işe başladıkları gözlemlenirken araştırmaya katılan çocuklarda sokakta çalıştırılmaya başlama yaşı en düşük 4, en büyük 16 olarak saptandı.

ATIK TOPLAYIP, MENDİL SATIYORLAR

Çocukların sokakta ne gibi işlerde çalıştırıldıklarına yer verilen araştırmada, çocukların en fazla yaptıkları işler, yüzde 33,7 oranıyla atık toplama, yüzde 34,8 oranıyla da mendil satma olarak belirlendi. Ayrıca çocukların yüzde 5,4'ü mezarlıklara su taşıma işini yaptığını, yüzde 4,3'ü de cam sildiğini aktardı. Çocukların yaptığı diğer işler ise tartıcılık, ayakkabı boyama, dilenme, sokakta su ve gıda satma olarak sıralandı.

13 SAAT ÇALIŞTIRILAN ÇOCUKLAR VAR

Araştırmada çocukların verdiği yanıtlardan büyük bölümünü çalışarak sokakta geçirdikleri süre ortalama 7,5 saat olarak hesaplanırken, çocukların sokakta en az bir en çok 13 saat geçirdikleri tespit edildi. Sokakta çalıştıktan sonra eve yürüyerek döndüğünü bildiren çocukların oranı yüzde 89,1 oldu.

KÜFÜR, HAKARET, TEHDİT

Araştırmada, çocukların bağırma, tehdit, küfür ve hakaret gibi istemedikleri davranışlarla karşılaştığı belirtildi. Çocukların yüzde 56,5'inin istemedikleri davranışlarla karşılaştığı belirtilen araştırmada, Suriye vatandaşı çocuklar arasında bu oranın yüzde 67,5, Türkiye vatandaşı çocuklar arasında ise yüzde 48,1 olduğu vurgulandı. Çocukların sokakta en sık karşılaştıkları istenmedik davranışlar sırasıyla yüzde 36,5 oranıyla "bağırma/tehdit", yüzde 21,2 ile "küfür/hakaret" oldu. Bu iki kategoriyi dükkân sahipleri tarafından uygulanan şiddet ve diğer çalışan çocuklar tarafından uygulanan şiddet izledi.

RESİMLERİNDE "AİLE" ÇİZDİLER

Öte yandan araştırma kapsamında çocuklardan istedikleri resimleri çizmeleri de istendi. Araştırma raporunda yer verilen resimlere göre çocuklar, en çok "aile" konusunu resmettiler.

Çocukların büyük bölümü anne-baba-çocuk, annesinin elinden tutan çocuk, mutlu ve kelebeklerin bulunduğu bir dünya çizdi.

ARAŞTIRMADA ÖNE ÇIKAN ÖNERİLER

Araştırmanın sonuç bölümünde sokakta çalıştırılan çocuklara yönelik alınması gereken önlemler de kapsamlı bir şekilde sıralandı. Bu durumdaki çocuklar için koruyucu, tedavi ve rehabilite edici çalışmalara ağırlık verilmesi gerektiğine işaret edilen araştırmada, "Sokakta çalıştırılmaya yönelik yaptırımların onarıcı adalet temelinde ele alınması önemlidir. Bu bağlamda, sokakta çalıştırılan çocuklara ve ailelere yönelik ceza temelli yaptırımlar, yerini sorunun köklerine dokunan mesleki müdahalelere bırakmalıdır." önerisine yer verildi.

Sokakta çalıştırılan çocukların farklı gelişim özellikleri ve ihtiyaçlarının dikkate alınması gerektiği belirtilen araştırmada, çocuk polisinin bir kurum olarak geliştirilmesi, sorunu ailede çözmek amacıyla sosyal hizmetlerin güçlendirilmesi, Suriye vatandaşı çocukların eğitim, ailelerinin ise istihdam sorunlarının ortadan kaldırılması gerektiği aktarıldı.

“AİLELER ÇOCUKLARI SOKAĞA BIRAKIP ÇALIŞTIRMAMALI”

Ailelerin küçük yaştaki çocuklar üzerinden para kazanma beklentisi içine girmemesi gerektiğini belirten Aile Danışmanı Saliha Erdim, “Ailelerin gündeminde, ailelerin düşünce ve inanç merkezinde çocukların üzerinden para kazanmak değil, çocukların hem ahlaki yönden hem psikolojisi açısından, sosyal etkileşimi ve iletişimi açısından düşünmesi, ailenin çocuğun katkısına ihtiyacı olsa bile onları küçük yaşlarda sokaklara salarak para beklentisi içine girmemelidir. Aile çok mağdur durumda ise çocuklarının sokaklarda değil istismara kapalı güvenilir yerlerde part time olarak çalıştırabilir. Bunu düzenli olarak kontrol etmelidirler. Esasında burada en önemli nokta ailelerin küçük yaştaki çocuklarını sokaklara gönderip çalıştırmasıdır. Hiçbir gerekçeyle aileler çocuklarını tacize, şiddete ve istismara açık sokaklara göndermemelidir. Tabi bu konu ailelere bırakılmayacak kadar önemlidir. Burada devletin devreye girip gerekli tedbirleri alması gerekir.” diye konuştu.

Aile Danışmanı Saliha Erdim

“DEVLET BELEDİYELERİN DESTEĞİYLE ÇOCUKLARI SOKAKLARDAN KURTARMALI”

Belediyelerin devletin desteğiyle sosyal projeler geliştirerek çocukları sokaklardan koparması gerektiğine dikkat çeken Erdim, “Devlet belediyelerin eliyle sokaklarda satış yapan çocukların çalıştırılmasını yasaklamalıdır. İstismara açık durumların önüne geçmelidirler. Belediyeler çocuklara dönük atölyeler açmalı, burada hem zanaat öğrenmeli hem de ahlaki yönden gelişmeleri için eğitimler verilmelidir. Bu noktada bazı çalışmalarım var bunları belediyelerle paylaşacağım. Çocuklara arkadaşlarıyla iyi geçinebilecekleri, paylaşım içinde olacakları merkezler açılmalı, bunu da Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı kontrol etmelidir. Bu da eğitimcilerle istişare ederek yapılmalıdır. Bunlar devlet destekli olmalı ve aileler mecbur bırakılmalı. Aileler buna mecbur bırakılmadığı takdirde çocuklar bu bataklıktan kurtarılamaz.” dedi. 

Psikolog Mehtap Kayaoğlu

“ÇOCUĞUNU SOKAKLARA GÖNDERİP ZULMEDENLER CEZALANDIRILMALI”

Sokakta çalışan çocukların öncelikle iyi bir aileye sahip olmadığını dile getiren Psikolog Mehtap Kayaoğlu,  “Psikolojik açıdan düşünüldüğünde, çocuğunu kazanç kapısı olarak düşünen, okula gitmesi, eğitim alması ya da kendisini koruyup gözetmesi gereken çocuğunu sokaklara çalışmaya gönderen insanların ve ailelerin de cezalandırılması gerektiğini düşünüyorum. Aile çok zor durumda olabilir. Orada da devlet çocuğun ve ailenin ihtiyacı olan bakımı üstlenmelidir. Ailenin çocuğa böyle bir zulüm yapmasına müsaade edilmemelidir. Burada halka çok önemli görev düşüyor. Bizler çocukların sattığı hiçbir ürünü almamalıyız. Çünkü biz onlara kıyamayıp aldıkça, bu insanlar da çocukları çalıştırmaya devam edeceklerdir. Halk el birliği içerisinde çocukların sattığı ürünleri almadığında, hatta bir çocuk gördüğünde bunu hemen yetkili merciye şikayet ettiğinde, yetkili merci de devreye girdiğinde, başta çocuğun ailesi olmak üzere çocuğa kahyalık yapanlara gereken ceza verildiğinde bu problem çözülür.” şeklinde konuştu.

“HER ŞEY DEVLETİN YAPTIRIM GÜCÜNDE YATIYOR”

Yetkilerin sokakta çalıştırılan çocuklara yönelik gerekli tedbirleri almadığını, bunun da çocukları çalıştıranlara cesaret verdiğine vurgu yapan Kayaoğlu, “Devlet sokakta çalışan çocuklarla ilgili tedbir almalıdır. Bu çocukların başında mutlaka onlara bakan kahyaları vardır. Bu insanlara karşı çok ciddi yaptırımların uygulanması gerekir. Bu insanlar alınıyorlar, sorguya çekiliyorlar, sonra hiçbir şey olmamış gibi serbest bırakılıyorlar. Bu uygulamanın yanlış olduğunu düşünüyorum. Çocuk haklarından önce insan hakları açısından korkunç ötesi bir durum söz konusudur. Tedbirler alınıyor ama bunu şöyle yaparlar, böyle yaparlar` diye bir düşünceye girmeye gerek yok. Çünkü siz sistemi doğru oturtur ve kuralları doğru belirlerseniz, çocukları çalıştıran insanlara çok ciddi anlamda yaptırımlar uygularsanız, insanlar zaten bu işe girişemezler. Bu bir devlet politikasıdır ve aslında bir devlet sorunudur ve sistem problemidir. Devlet, devletlik görevini tam olarak icra ederse ne ‘çocuğun üzerinden kazanmak` anne-babanın aklından geçer, ne de o çocukları çalıştıran başka vicdansız insanlar buna cesaret edebilir. Her şey devletin yaptırım gücünde yatıyor.” ifadelerini kullandı.