Latin Amerika ülkesi Kolombiya`da hükümetin bir hafta önce FARC ile imzaladığı barış anlaşmasının halkın onayına sunulduğu referandumdan çok az farkla "hayır" oyu çıktı. Halkın yüzde 50,24'ü anlaşmaya "hayır" dedi. Referandumdan çıkan bu sonucu, altı yıldır Kolombiya`da yaşayan Bogota Universidad del Rosario İktisat Fakültesi öğretim üyesi Doçent Çağatay Kayı, referanduma "hayır" diyenlerin, bu tercihlerini "Biz barışa değil, anlaşmaya hayır dedik" diye açıkladıklarını söylüyor. Kayı`ya göre, “Hayır”cılar daha iyi bir barış anlaşmasının mümkün olduğuna seçmenleri inandırarak referandumu kazandı. Kayı, anlaşmaya imza atan ve “Evet” kampanyası yapan Devlet Başkanı Juan Manuel Santos`un halk desteğinin azaldığı dönemde referanduma gitmesinin de sandıktan "hayır" çıkmasında etkili olduğunu söylüyor.     

Muhalefet: “Barışa değil, anlaşmaya hayır”

Referandumda neden “Hayır” oyları fazla çıktı?

Referandum, Kolombiya Devlet Başkanı Juan Manuel Santos ve hükümeti tarafından “Barışa evet veya barışa hayır” diye sunuldu.  Santos`tan önceki devlet başkanı Alvaro Uribe`nin başını çektiği “Hayır” grubu ise "Hayır" demenin "Barışa değil anlaşmaya hayır" demek olduğuna ve daha iyi bir barış anlaşmasının mümkün olduğuna seçmenleri inandırdı.

“Hayır”cıların anlaşmaya yönelik itirazları nelerdi?

"Hayır"cıların başını çektiği Uribe, referandumdan önce şartlarını sıralamıştı. Bunlar çok sayıda FARC üyesinin cezaevine girmesini istiyorlar, politik arenada hele de seçimlerde kota verilip parlamentoda FARC'ın sandalye kazanmasına itiraz ediyorlar. “Evet grubu” ülkedeki FARC karşıtlığını azımsadı. Kolombiya halkının çoğunluğu FARC`in özellikle de lider kademesindeki kişilerin affedilmesini, suçlu olanların hapishaneye girmemelerini ve politik parti olarak verilecek avantajları içine sindiremedi. FARC`ın uyuşturucu ticareti yapması, küçük çocukları savaştırmaları, bir sürü insanı kaçırmaları hala belleklerde. Santos "Bu yapılabilecek en iyi anlaşma" dedi, bence de öyleydi. Tabii şimdi FARC`a 'Cezaevlerine gireceksiniz' şartıyla da gidilmez. O yüzden Kolombiya`yı zor günler bekliyor.

“Ülkedeki Santos karşıtlığını ‘Evet grubu` hafife aldı”

Anlaşmayı yapan Başkan Santos iki yıl önce kendisini seçenleri dahi ikna edememiş görünüyor. Sizce neden?

“Evet grubu” ülkedeki Santos karşıtlığını hafife aldı. Mayıs ayında yapılan kamuoyu araştırmasında hükümete halk desteği yüzde 28`lerde görünüyordu. Son dönemlerdeki ekonomideki bozukluk da bu karşıtlığı besledi. Peso, dolar karşısında değer kaybetti. Son dönemlerde iç siyasette iki önemli tartışma yaşandı. Bunlardan biri kadın olan Kolombiya Eğitim Bakanı`nın cinsel yöneliminin farklı olması ve çocuklara yönelik cinsel eğitim kitapları tartışmasıydı. Muhafazakârlığın ve koyu Katolikliğin yaşandığı ülkede bu gelişme Kilise`nin de tavır almasıyla Santos karşıtlığını artırdı. Türkiye`de Danıştay`a denk gelen kurumun başkanının seçildiği seçimdeki usulsüzlüğün ortaya çıkması hep Santos karşıtlığını besledi. Referandumda Katolik Kilisesi de Uribist “hayırcı”lardan yana tavır aldı. Bu gelişmeler hep “Hayır Blokunu” güçlendirdi.

Seçimlere katılım da hep düşük

Referanduma katılım yüzde 37`de kaldı? Katılım neden düşüktü?

Kolombiya`da seçimlerde oy kullanma zorunluluğu yok. Referandumda yaklaşık 34 milyon 900 bin seçmenden 12 milyon 800 bini oy kullanmış gözüküyor. Kolombiya`da seçimlere katılım oranı hep düşük olmuştur. Örneğin 2014´teki başkanlık seçimlerinde birinci turda %40 ikinci turda %47 katılım oranı vardı. 2010`daki seçimde her iki turda da katılım yüzde 50`yi bulmamış.

“Savaştan etkilenenler ‘Evet` dedi”

Sonuçlar daha çok yeni, analiz için erken olabilir ama ilk bulgular “evet” ve “hayır”cılar için sınıfsal, coğrafi veya başka bir kategorizasyona işaret ediyor mu?

"Zenginler hayır, yoksullar evet dedi" yaklaşımını duyuyorum ancak bu yaklaşım kısmen yanlış, kısmen doğru. Seçim sonuçlarının dağılımını gösteren haritayı gördüyseniz ülkenin merkezindeki eyaletler -Başkent Bogota ve çok ufak bir farkla Boyaca hariç- “Hayır” derken çevre eyaletlerde çoğunluk “Evet” demiş. Çevre eyaletler 52 yıldır süren savaştan en çok etkilenen yerler. Örneğin Choco`da, Vaupes`de oylarin yüzde 80`i “Evet” çıkmış durumda. Çevre eyaletler endüstri, ticaret ve finans olanaklarından yoksun daha fakir kırsal bölgeler ama bunun sebebi bu savaştan daha fazla etkilenmiş olmaları. Bu seçimlerin bana göre en büyük sonucu savaştan etkilenenlerin artık olanları affedip unutmak istemesi.

“FARC`ın büyük kitle desteği yok”

Ortalama Kolombiyalı gözünde FARC algısı nasıl?

1964`te kurulmuş Kolombiya Komünist Partisi`nin silahlı askeri uzantısı. Toprak reformu isteyen devrimci anti emperyalist bir gerilla örgütü. 1980`lerden sonra da uyuşturucu ticareti ile kendilerini finanse etmeye başlamışlar. Şu an için 8 bin silahlı üyesi var.

Sosyal tabanı var mı?

Büyük bir kitle desteği yok. Eğer yasal siyasal parti haline gelirse sol azınlığın küçük bir partisi olabilir.  Latin Amerika sol partilerin güçlü gelenekleri olduğu yerler ama Kolombiya biraz farklı. Kolombiya hiç diktatörlük yaşamamış hiper-enflasyon yaşamamış, Latin Amerika`nın en eski demokrasisi. Siyasi sahnede hep muhafazakârlar ve liberaller olmuş. 1960`larda sol güçlenmiş ama şu anda sol kendini dönüştürememiş halde. Merkezin solunda partiler var ama oyları çok düşük. Yüzyıllardır Kolombiya`yı Bogota`nın elitleri yönetiyor.

Anlaşma için referandum şartı yoktu

Referandumun reddedilmesinin ardından Kolombiya`nın geleceği için neler söyleniyor ülkede?

Kolombiya`da referandum öncesi uzmanların söyledikleri "Kolombiya`ya artık barış geldi" şeklindeydi. “Hayır” çıkarsa ülke belirsizliğe gidecek tahminleri yapılıyordu. Referandumdan bir gün sonrasındayız, dolar fırlamış durumda. Belirsizlik ortaya çıktı. FARC, "Barışı devam ettireceğiz" açıklamasını yaptı. Santos, sadece “Evet”çilerin değil “Hayır”cıların da başkanıyım, görevimin sonuna kadar barışın arkasında olacağım” dedi. Şu anda FARC`ın biraz daha uzlaşmacı olması gerekiyor. Kolombiya`nın yarısı bu anlaşmayı sevmedi. FARC`ın biraz daha taviz vermesi gerekecek. Bunu yapar mı? Bilemeyiz. Aslında anayasal olarak barış anlaşması için böyle bir referandum gerekli de değildi. Santos, böyle büyük bir kararı halktan onay almadan yapmak istemedi. Şu anda umutlarımız FARC`a kaldı. FARC biraz daha taviz vermeyi kabul edecek mi? Bunu bekleyip göreceğiz. Tabi bu arada iki sene sonra yapılacak başkanlık seçimlerine de oynuyor politikacılar. Uribe gelecek döneme hazırlanıyor. Daha önce 2 defa başkanlık yaptı. Kendi döneminde çok sert politikalarla FARC`ın üzerine gitti. Bu uygulamaları hâlâ tartışılıyor. Uribe`nin paramiliter güçlerle ilişkileri tartışılıyor. Paramiliter güçler dediğimiz büyük toprak sahiplerinin paralı orduları. Sonuç Santos için büyük darbe oldu. Halk desteğinin en zayıf olduğu anda bu referandumu yaptı, kaybetti. Oysa Kolombiya`da önümüzdeki günlerde açıklanacak olan Nobel Ödülü`nün "Timochenko" olarak da bilinen FARC lideri Rodrigo Londono ve Santos`a verileceği konuşuluyordu.

Kaynak: Al Jazeera