GAZZE: Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) tarafından Gazze'de yaptırılan 9 camide, 45 gün boyunca kente çimento girişine izin verilmediği için yavaşlayan çalışmalar yeniden hızlandı. TDV Genel Müdürü Mustafa Tutkun, "Bu camileri her halükârda tamamlayacağız ve Gazze halkının hizmetine açacağız" dedi.

TDV'nin, Ramazan ayının başlaması dolayısıyla gerçekleştirdiği etkinliklere katılmak üzere beraberindeki heyetle Gazze'ye gelen Tutkun, İsrail'in saldırıları sonucu yıkılan ve yapımını vakfın üstlendiği 9 caminin inşaatında incelemelerde bulundu. Cami inşaatları hakkında yetkililerden bilgi alan Tutkun, din görevlileri ve cemaatle de görüştü.

Tutkun, Hasan el-Benna Camii'nin inşaatında yaptığı incelemenin ardından gazetecilere açıklama yaptı. Gazze'de başlattıkları 9 caminin inşaatını yerinde görmek, incelemek ve ne aşamada olduklarını tespit etmek istediklerini belirten Tutkun, camilerin tamamlanması konusunda planladıkları süreyi biraz aştıklarını kaydetti. Tutkun, şöyle konuştu:

"45 gün boyunca Gazze'ye hiçbir şekilde çimento girişine müsaade edilmediği için inşaatlar bu süre zarfında devam edemedi. Aslında Raamazan ayı içinde bunu tamamlayıp en geç bayramda camileri açmayı planlıyorduk. Görünen o ki bu süre zarfında bunlar yetişmeyecek ama biz kararlıyız. Bu camileri her halükarda tamamlayacağız ve Gazze halkının hizmetine açmış olacağız."

Türkiye Diyanet Vakfı olarak Furkan Savaş'ında yıkılan camileri yeniden imar etme sözü verdiklerini ancak sonraki süreçlerde yaşanan çatışmalar nedeniyle buna başlamanın mümkün olmadığını hatırlatan Tutkun, "Çok şükür bugün bu noktaya geldik. Camilerin tamamının kaba inşaatı bitmiş durumda. Bazılarında ince işçiliğe de başlandı. Bundan sonraki süreçte çimento ihtiyacı ve dışarıdan gelecek olan diğer malzemelere ihtiyaç daha az olacağından daha hızlı bir şekilde bu camilerin tamamlanacağını ümit ediyoruz" dedi.

"İşgâlcilerin engellemelerine rağmen birinci aşamayı geçtik"

TDV Genel Müdürü Tutkun'un Gazze ziyareti kapsamında bir araya geldiği Filistin Din İşleri ve Vakıflar Bakan Vekili Hasan Yusuf es-Sayfi de Filistin halkının kalbinde Türkiye'nin çok farklı bir yeri olduğunu söyledi.

Türkiye'nin, ilişkilerin normalleşmesi için İsrail'e, Gazze'ye ambargonun kaldırılmasını şart koştuğuna işaret eden es-Sayfi, bunun kendilerini gururlandırdığını dile getirdi.

Camilerin yenilenmesi konusundaki kararın, Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez'in 2015'deki Gazze ziyareti sırasında alındığını hatırlatan es-Sayfi, "İşgâlcilerin engellemelerine rağmen birinci aşamayı geçtik ve ikinci aşamaya geldik. Camileri tamamlamak için ekipler gece gündüz çalıştı ancak işgâlcilerin önümüze çıkardığı engeller nedeniyle zamanında bitirilemedi. Şimdi birkaç caminin daha yeniden inşası için yeni projelerin de olmasını diliyoruz" diye konuştu.

2009'dan bu yana 110 cami yıkıldı

Gazze'yi yaklaşık 10 yıldır abluka altında tutan İsrail'in 2014 Temmuz ayındaki saldırılarında 64 cami tamamen yıkılırken 150 cami ise kısmen tahrip olmuştu. Gazze'ye 2009'dan bu yana İsrail tarafından düzenlenen saldırılarda tamamen yıkılan camilerin sayısı 110, kısmen tahrip olan camilerin sayısı 436 olarak belirlendi.

Tamamen yıkılan camilerden 9'unun yeniden inşasını Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı üstlendi. Temeli 2 Aralık 2015'te atılan Gazze Şeridi'ndeki Ez Züheyr, Bedir, Hamza, Buhari, Hasan el-Benna, Safa, Muslim, Sultan Abdülhamid ve Tevhid camilerinin yapımı için 4 milyon 357 bin dolar ödenek ayrıldı. Osmanlı mimarisinden izler taşıyacak camilerin bu yıl içinde ibadete açılması hedefleniyor.

Erdoğan sinyalini vermişti

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, "Netanyahu geçen günlerde, 'Anlaşmaya çok yakınız. Önümüzdeki hafta bir Avrupa ülkesinde görüşmeler olacak' dedi. Detay verebilir misiniz?" sorusuna şu yanıtı vermişti:

"İsrail ile görüşmeler uzun zamandır devam ediyor. Ben Mayıs ayının sonuna doğru görüşmeler neticeye bağlanır diye düşünüyordum. Fakat bazı gelişmeler sebebiyle bir sarkma oldu. Şu anda ilgili arkadaşlar bu işin takibini sürdürüyor. Bizim bu konudaki şartlarımız özür, tazminat, Gazze`ye ambargonun kaldırılması. Özür ve tazminatın ardından, ambargonun nasıl kaldırılacağının netleşmesini bekliyoruz. Malum Gazze`de enerji, su sorunu var. Hastaneler, okullar, bunlarla ilgili inşaat malzemeleri gibi meseleler de var. İsrail tarafı gıda, inşaat malzemesi vesairenin Türkiye üzerinden Gazze`ye götürülmesine 'Evet' diyor. Enerjiyi, Aşlot Limanı`na yanaştırılacak bir gemi ile çözüme kavuşturmayı önermiştik. Ama orası o gemiye uygun yer değilmiş. Bize farklı bir çözüm önerdiler. Biz, 'O da olur' dedik. Tabii yeni hükümetin bu hususlarda nasıl davranacağı da önemli. Liberman`ın Savunma Bakanlığı`na gelmesi bu durumu nasıl etkiler?"

Gazze yardımlarına İsrail denetimi

Türkiye`nin Gazze`deki ablukayla ilgili şartı konusunda uzlaşmaya neredeyse tamamen varıldı. Türkiye`nin inşa etmek istediği hastane, okul ve camiler için gerekli malzeme, yine İsrail`in denetiminde ulaştırılacak. Elektrik santrali ve su arıtma tesisi de bu şartla yapılabilecek.

İsrailli müzakereci Dore Gold, Avrupa ülkeleri dâhil tüm ülkelerden Gazze`ye gelen yardımların ve malzemelerin İsrail tarafından denetlendiğini, Türkiye'ye ayrıcalık yapılamayacağını söyledi. Ancak bu şartlar altında Gazze`de yapılacak her türlü yatırım ve kalkındırma faaliyetinin özgürce sürdürülebileceğini görüşmeler sırasında belirtti.

Erdoğan'ın Gazze'ye gitmesi bekleniyor

Mutabakat sağlandıktan sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Gazze'ye gitmesi ve TİKA tarafından yapılan hastaneyle birlikte, son İsrail saldırılarında yıkılan dokuz caminin inşaatını ziyaret etmesi bekleniyor.

Görüşmeleri Sinirlioğlu ve Gold yürüttü

Netanyahu'nun Mart 2013'te resmi özür dilemesinin ardından başlayan normalleşme görüşmelerinde Türkiye'yi Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, İsrail'i Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Dore Gold temsil ediyordu. İkili son olarak Mart ayında görüştü. 19 Mart'ta Taksim'deki bombalı saldırıda hayatını kaybeden İsraillilerin ülkelerine dönmesi için koordinasyonu sağlamak amacıyla İstanbul'a gelen Gold ve Sinirlioğlu'nun yapıcı ve olumlu bir görüşme yaptığı belirtilmişti.

Aralık ayındaki görüşmenin ardından Netanyahu, bizzat takip ettiği süreç için özel temsilcisi Joseph Ciechanover'i görevlendirdi. Ciechanover ve Sinirlioğlu son olarak 8 Nisan'da Londra'da görüştü. Görüşmenin ardından Türk Dışişleri'nden, "Heyetler, mutabakat metninin nihai hâle getirilmesi ve farklılıkların giderilmesi yönünde ilerleme sağlamışlar ve anlaşmanın çok yakında gerçekleştirilecek bir sonraki toplantıda sonuçlandırılması hususunda uzlaşıya varmışlardır" açıklaması geldi.

Ablukayı kırmak için yola çıkmıştı

Gazze ablukasını kırmak için yola çıkan Mavi Marmara gemisine 31 Mayıs 2010`da uluslararası sularda İsrail`in düzenlediği ve dokuz Türk`ün öldürülmesiyle sonuçlanan saldırıdan sonra Ankara-Tel Aviv ilişkileri kopma noktasına geldi.

Saldırının ardından Tel Aviv'deki büyükelçisini çeken Türkiye, ilişkilerin normalleşmesi için resmi özür, öldürülenler ve yaralananlar için tazminat ve Gazze`ye yönelik ablukanın kaldırılmasını şart koştu.

Mart 2013`te Netanyahu, o dönem başbakan olan Erdoğan`ı telefonla arayarak özür diledi. Resmi özür yazılı olarak da açıklandı. Ardından Türkiye ile İsrail arasında Gazze ablukasının kalkması ve tazminat için görüşmeler başladı. Görüşmeleri Türkiye Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu yürüttü.

Müzakerelerin sonuçlanmasına az kalmıştı

Şubat 2014`e kadar İsrailli ve Türk yetkililer şartlarda uzlaşmak için görüşmelerini sürdürdü. O dönemde Al Jazeera`ye bilgi veren diplomatik kaynaklar, imzalanacak anlaşmanın metninin neredeyse hazır olduğunu söylemişti.

Aynı kaynakların verdiği bilgiye göre, ilişkilerin normalleşmesi için Türkiye`nin ikinci şartı olan tazminatın miktarıyla ilgili anlaşmaya varılmıştı. Üçüncü şart olan Gazze ambargosunun kaldırılması konusunda da iki taraf birbirine yakınlaşmıştı. Kaynaklar, Netanyahu`nun o dönem iç politika endişeleriyle anlaşmayı imzalamaktan kaçındığı bilgisini vermişti.

Anlaşma imzalanamadan, İsrail`in Gazze`ye yönelik saldırısı başladı. Temmuz ayında başlayan ve bir aydan uzun süren saldırıda iki bine yakın Filistinli hayatını kaybetti. Bu saldırıyla birlikte görüşmeler tamamıyla durmuştu.

Kaynak: AA, Al Jazeera