İstanbul`un havasının ne kadar kirli olduğunu anlamak için Hava Kalitesi İzleme İstasyonlarının verilerini anlık paylaşan http://www.havaizleme.gov.tr/Default.ltr.aspx sitesine girmek yeterli. Burada İstanbul`da ve Türkiye`de kurulu hava kirliliği ölçüm istasyonlarının verilerine ulaşmak mümkün. En çok istasyonun bulunduğu il İstanbul. Özellikle yüksek basınç sisteminin etkili olduğu, yani kirleticilerin yükselme şansı bulamadığı, sisin çöktüğü zamanlarda İstanbul`da kirlilik bir ölçüm cihazına ihtiyaç bırakmayacak derecede hissediliyor. 2005 yılından bu yana, başta İstanbul ve diğer illerde hava kirliliği ölçümleri yapılmaya başlandı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde “Temiz Hava Bölge Müdürlükleri” oluşturuldu. Ölçümler bu bölge müdürlükleri tarafından toplanıp bakanlığa gönderiliyor. Bakanlık bu verileri internet sitesinde aylık, yıllık, günlük istatistik halinde yayınlıyor.

Kirlilik sürekli mi?

Hava kirliliği ölçümlerinde anlık kirlilikten daha çok kirliliğin sürekli olup olmadığına bakılıyor. Sürekliliği ölçmek için de bir yıl boyunca kaç gün sınır değerlerin üzerinde kirlilik yaşandı verisi ortaya çıkarılıyor. Bu veri “Yılda kaç gün kirli hava solundu?” sorusunun yanıtını veriyor. Burada önem kazanan noktaysa sınır değerinin kaç olduğu? Türkiye`nin 2015 yılı itibariyle bir metreküp hava içindeki partikül madde (PM10) için belirlediği ulusal sınır değeri 90 mikrogram. Bu sayı 2012 yılında 140 mikrogramdı. Avrupa Birliği standardı olan 50 mikrogram sınırına Türkiye kademeli olarak 2024 yılında geçecek. 2014 yılında Türkiye`nin ulusal sınır değeri bir metreküp hava içerisinde 100 mikrogramdı. Bu sayı esas alınarak yapılan çalışma sonucu 'İstanbul`da kaç gün sınır aşıldı?' sorusunun yanıtı aşağıdaki grafikte.

Esenyurt en kirli ilçe

Yukarıdaki grafik 100 mikro gram seviyesinin 2014 yılında hangi bölgede kaç defa aşıldığını gösteriyor. Eğer bu rakam AB standardı olan 50 mikrogram olsaydı yukarıdaki rakamlar çok daha büyük olacaktı. Yani bu bölgelerde sınır değerlerinin aşıldığı gün sayısı çok daha yüksek olacaktı. 

"Standartlar aşılırsa sağlık tehlikeye giriyor demektir" 

Profesör İncecik`e göre kirliliğin bir diğer nedeni de, özellikle gecekondu bölgelerinde doğal gazın pahalı olması nedeniyle ısınmak için kömür kullanılması.

"İkinci bir etki de gecekondu bölgelerinde pahalı olması nedeniyle soba kullanılması. Kömür kullanımı olduğu sürece kış döneminde partikül maddeden kurtulamazsınız."

İncecik, sınır değeri aşılması bir alarm durumu mudur? Ne ifade eder sorusuna ise şöyle yanıt veriyor:

"Alarmı ne zaman vereceksiniz? İnsanlar patır patır dökülünce mi vereceksiniz? Standartları aşıyorsanız sizin için kritik eşik açılmış demektir. Standart demek bundan sonrasına müsaade edilemez sağlık tehlikeye giriyor demek. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre hava kirliliği nedeniyle ölümler her yıl artıyor." 

Ne yapmalı?

Profesör İncecik, "Ne yapmalı?" sorusunun yanıtlarını da dört başlık altında topluyor:

1- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı`nın sitesinde hava kalitesi indeksi diye bir bölüm var. Vatandaşı bu hava kalitesi indeksi konusunda bilgilendirmek lâzım.

Yani 'Yarın hava ne olacak?' sorusuna yanıt verildiği gibi TV`lerde ve gazetelerde halkın anlayacağı şekilde 'Yarın hava kalitesi çok tehlikeli, tehlikeli ya da tehlikesiz' diye bilgilendirmek gerekli. Herkes ona göre programını yapar. Tehlikeli durum varsa çocuğunu parka götürecek olan götürmez, yaşlılar, hastalar sokağa çıkmaz. Bunun modellemesini yapmak çok kolay.

2- Bu kadar kamyon şehrin içine girmemeli. Ulaşımı yerin altına almak yani metroyu yaygınlaştırmak lazım. Araç muayenelerini yapan şirket aynı işi Almanya`da hangi standartlarda yapıyorsa burada da o standartlarla yapmalı. Siz araçlara her türlü izni vermişsiniz, istediğiniz kadar partikül yayın diyorsunuz, ondan sonra da vatandaşa diyorsunuz ki seni kendi haline bıraktım. Ankara`daki bürokrasi kimin yanında olduğunu söylemeli motorlu araç üreticilerinin yanında mı? Yoksa sokakta yürüyen halkın mı yanında mı?

3- Kömür yakılması işine bir çözüm bulmak lazım. Kömür yakılmasına son verilmeli. Ekonomik gerekçelerle doğalgaz kullanamayan insanlar desteklenmeli. Doğalgaz faturası ödeyemeyen kömür yakmak zorunda kalan insanlara bir formülle destek vermek lazım. Bunun mekanizmaları yaratılmalı.

4- İstanbul son yıllarda tam bir şantiye görünümünde inşaat sahipleri İstanbul`a toz yağdırıyor. Bunun kontrol altına alınması gerekli.

Kaynak: Al Jazeera