Bismillahirrahmanirrahim.

“Kuşkusuz Allah rızık verendir, metin kuvvet sahibidir.” (Zariyat / 58)

Er-Rezzâk “Rızıkları ve rızık verdiği varlıkları yaratan, rızıkları onlara ulaştıran, rızıklarla faydalanmalarını temin edendir.” ⁽¹⁾

Rızık, hayatın muhafazası ve devamı için gerekli olan yiyecek, içecek, giyecek, mesken gibi maddi ve manevi şeylere denir. Her varlığı dilediği şekilde rızıklandırana Râzık, üstlendiği rızkı devamlı bir şekilde, tekrarla, bolca verene de Rezzâk denir.

Hayatın devamı için gerekli ve esasında fayda olan rızık iki kısımdır.

Maddi rızık birinci kısım rızık olup, beden için gerekli olan yiyecek ve giyecek gibi şeylerdir. Bu rızık çeşidine zahiri rızık ve sûri rızık gibi isimler de verilmiştir. Bunların helal ya da haram olması onları rızık olmaktan çıkarmaz.

Canlılara lazım olan bu rızıkların var olabilmesi, yeryüzünün hayatına bağlıdır. Güneşi, ayı, dünyayı emri altında tutup, baharı getiren zamanın sahibine bağlıdır. Zeminin yağmur ile dirildiği baharı O (CC)’ndan başka kim getirebilir ki!

Kâinatın içindeki bütün unsurları emri altında, bir tedbir ve terbiye ile çalıştıramayan; bir çileği yaratamaz. Hissiz ve şuursuz toprak-hava-su bizim çileğe veya ıspanağa olan ihtiyacımızı nerden bilsin ya da yapmayı nasıl bilsin veya yapabilsin! Demek ki Rezzâk ancak O (CC)’dur, bütün sebepler de sadece Rezzâk namına takdim işini yapan memurlardır.

Hayat tarzı ve rızkı ayrı, iç içe yüzbinlerce hayvan ve bitkinin ihtiyaçları olan rızkı, olması gereken vakitte Kerimane bir tarzda verir. İhtiyaçlarına ulaşacak gücü ve isteyecek dilleri olmayan bu canlılara, sonsuz rahmet, adalet, hikmet ve inayetle umulmadık yerlerden ve olması gereken ölçüde yine ancak Rezzâk-ı Kerim-i Hakim verir. Yüce kelamında da şöyle bir hatırlatma yapar:

“Eğer Allah rızkı kulları için bolca yaysaydı, yeryüzünde taşkınlık yapar ve azarlardı, fakat dilediği kadar bir ölçü ile indirir.” (Şura / 27)

Yeryüzünü, bütün canlıların rızıklarını olması gereken bir ölçü ve düzende yetiştiren bir tarla, bir harman, bir mutfak şeklinde yaratmış. Rezzâkiyet kanunuyla dağları hayat sahiplerine ve insanlara lazım olan madenler, ilaçlar gibi hayata lazım olan şeylere bir mahzen şeklinde var etmiştir.

Yine her ferdi, her organı hatta her hücreyi tedbiren, yedek rızkının muhafazasını sağlayan depolar ve ihtiyaçlarını yetiştiren tarla hükmündeki sistemlerle donatmıştır. İhtiyaçları olan rızıkları onların iktidar ve ihtiyarı haricinde veren yine O (CC)’dur.

Toprağı bitkiye, bitkiyi hayvana, hayvanı insana rızık yapan besin zincirinin halkalarını iç içe geçiren Rezzâk-ı Hakim’den başkası mıdır? Nasıl ki kâinattaki pek çok...